Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

hij onmiddellijk het systeem in zijn eigen fabriek in.[158] Ongetwijfeld was reeds de samenstelling
van deze rechtbank een openlijke schending van de wet.[159] ‘Dit soort gerechtelijke kluchten,’
riep inspecteur Howell uit, ‘vragen dringend om verbetering. . . óf men moet de wet aanpassen
bij deze uitspraken óf men moet laten rechtspreken door een minder feilbaar gerecht, dat zijn
beslissingen aanpast bij de wet. . . in al deze gevallen. Het zou zeer wenselijk zijn een bezoldigde
rechter aan te stellen.’[160]
De rijksadvocaten verklaarden dat de door de fabrikanten gegeven interpretatie van de wet van
1848 absurd was, maar de redders van de maatschappij lieten zich niet van de wijs brengen. ‘Nadat
ik,’ zo meldt Leonhard Homer, ‘door tien vervolgingen in zeven verschillende gerechtelijke
districten getracht heb nakoming van de wet af te dwingen en slechts in één geval door de rechters
in het gelijk werd gesteld. . . acht ik het nutteloos om verdere vervolgingen wegens wetsontduiking
in te stellen. Het deel van de wet, dat tot stand kwam om eenheid in de werkuren te
scheppen. . . is in Lancashire niet meer van kracht. Ook beschik ik met mijn onderinspecteurs
volstrekt niet over de middelen om ons ervan te vergewissen of in fabrieken, waar het zogenaamde
system of relays wordt toegepast, jongere personen en vrouwen niet langer dan 10 uur aan het
werk worden gehouden. . . Eind april 1849 was in mijn district reeds in 114 fabrieken dit systeem
ingevoerd en dit aantal neemt de laatste tijd snel toe. In het algemeen wordt in de fabrieken nu
13 1 / 2 uur gewerkt, van 6 uur ‘s ochtends tot 7.30 uur ‘s avonds; in enkele gevallen 15 uur, van
5.30 uur ‘s ochtends tot 8.30 uur ‘s avonds.’[161] Reeds in december 1848 beschikte Leonhard
Horner over een lijst van 65 fabrikanten en 29 fabrieksopzichters, die eenstemmig verklaarden
dat geen enkel controlesysteem onder het system of relays de meest uitgebreide vorm van overwerk
kon verhinderen.[162] Nu eens werden dezelfde kinderen en jongere personen van het spinlokaal
naar de weefgetouwen verplaatst enzovoort, dan weer werden zij binnen de periode van 15
uur van de ene fabriek naar de andere overgeplaatst (shifted).[163] Hoe kan men een systeem
controleren, ‘waarin de term aflossing wordt misbruikt en waarbij de arbeidskrachten in een eindeloze
veelvuldigheid als kaarten door elkaar worden geschud en de arbeidsuren en rusturen van
de verschillende personen dagelijks zodanig worden verschoven, dat één en dezelfde voltallige
ploeg arbeiders nimmer op dezelfde plaats en in dezelfde tijd samenwerkt’![164]
Maar nog geheel afgezien van de feitelijke overmatige arbeid was dit zogenaamde system of relays
een voortbrengsel van de fantasie van het kapitaal, zoals zelfs Fourrier met zijn humoristische
schetsen van de courtes séances (korte zittingen) niet heeft kunnen overtreffen, behalve dat
hier de attractie voor de arbeid was veranderd in een attractie voor het kapitaal. Laten we eens
zo’n fabrikantenschema bekijken, dat door de nette persorganen werd geprezen als voorbeeld van
hetgeen met ‘een redelijke mate van zorg en regelmaat bereikt kon worden’ (what a reasonable
degree of care and method can accomplish). De arbeiders werden vaak in 12 tot 15 categorieën
ingedeeld, waarvan de samenstellende delen voortdurend wisselden. Gedurende de 15-urige periode
van de fabrieksdag trok het kapitaal de arbeider nu eens voor 30 minuten, dan weer voor een
heel uur aan en stootte hem vervolgens af om hem weer opnieuw in de fabriek te laten komen en
hem er weer uit te zetten, hem heen en weer jagend in versnipperde brokjes tijd zonder ooit de
greep op hem te verliezen, totdat de 10-urige arbeid was volbracht. Net als op het toneel, waar
steeds dezelfde personen in de verschillende taferelen van de verschillende bedrijven afwisselend
optreden. Maar zoals een toneelspeler tijdens de gehele duur van het drama aan het toneel gebonden
is, zo was de arbeider gedurende de 15 uur aan de fabriek gebonden, niet eens meegerekend