Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

is de eigenaar van de meerwaarde, de kapitalist, die deze verdeling tot stand brengt; het is dus
zijn wilsuiting. Men zegt dat hij het deel van het door hem geheven tribuut, dat hij accumuleert,
spaart, omdat hij het niet opeet, dat wil zeggen omdat hij zijn functie als kapitalist uitoefent, namelijk
de functie zich te verrijken.
Slechts voor zover de kapitalist verpersoonlijkt kapitaal is, bezit hij een historische waarde en dat
historische bestaansrecht, waarvan de geestige Lichnowsky heeft gezegd dat er geen dagtekening
bestaat die het niet heeft. Slechts in zoverre zit zijn eigen, vergankelijke noodzakelijkheid opgesloten
in de vergankelijke noodzakelijkheid van de kapitalistische productiewijze. Maar in zoverre
zijn ook niet gebruikswaarden en genot, maar ruilwaarde en vergroting van de ruilwaarde zijn
motiverende drijfkracht. Als fanaticus van de vergroting van de waarde dwingt hij meedogenloos
de mensheid tot productie om der wille van de productie, dus tot een ontwikkeling van de maatschappelijke
productiviteit en tot schepping van die materiële productievoorwaarden, die de enige
zijn welke de reële basis kunnen vormen van een hogere maatschappijvorm, waarvan het grondbeginsel
de volledige en vrije ontwikkeling van ieder individu is. Slechts als personificatie van
het kapitaal is de kapitalist achtenswaardig. Als zodanig heeft hij met de schatvormer de drift tot
absolute verrijking gemeen. Wat echter bij de schatvormer een persoonlijke manie is, is bij de
kapitalist de uitwerking van het maatschappelijk mechanisme, waarvan hij slechts een drijfwiel
is. Bovendien maakt de ontwikkeling van de kapitalistische productie een onafgebroken vergroting
noodzakelijk van het in een industriële onderneming geïnvesteerde kapitaal en de concurrentie
legt iedere individuele kapitalist de immanente wetten van de kapitalistische productiewijze
op als externe, dwingende wetten. De concurrentie dwingt hem zijn kapitaal voortdurend te vergroten
ten einde het in stand te kunnen houden en hij kan het alleen maar vergroten door een
steeds toenemende accumulatie.
Voor zover dus zijn doen en laten enkel functie is van het door hem met wil en bewustzijn begiftigde
kapitaal, moet zijn eigen particuliere consumptie worden gezien als een roof op de accumulatie
van zijn kapitaal, zoals in de dubbele boekhouding de particuliere uitgaven van de kapitalist
tegenover het kapitaal debet worden geboekt. Accumuleren is het veroveren van de wereld van de
maatschappelijke rijkdom. Mét de hoeveelheid uitgebuit mensenmateriaal vergroot de accumulatie
de directe en indirecte heerschappij van de kapitalisten.[34]
Maar de erfzonde werkt overal. Naarmate de kapitalistische productiewijze, de accumulatie en de
rijkdom tot ontwikkeling komen, houdt de kapitalist op enkel incarnatie van het kapitaal te zijn.
Hij voelt een ‘menselijke emotie’ voor zijn eigen Adam en hij wordt zó beschaafd, dat hij dweperij
voor de ascese bespot als het vooroordeel van de ouderwetse schatvormer. Terwijl de klassieke
kapitalist de persoonlijke consumptie brandmerkt als een zonde tegen zijn functie en als ‘onthouding’
van de accumulatie, is de gemoderniseerde kapitalist in staat de accumulatie op te vatten als
‘onthouding’ van zijn genotzucht. ‘Twee zielen wonen, helaas, in mijn borst en de ene wil zich
van de andere scheiden!’[Noot van de vertaler: Goethe, Faust I, Vor dem Tore, vs. 1112.]
In de historische aanvang van de kapitalistische productiewijze — en iedere kapitalistische parvenu
beleeft persoonlijk telkens weer deze historische periode — vinden we de drift tot verrijking
en de begeerte als absolute hartstochten. Maar de vooruitgang van de kapitalistische productie
schept niet slechts een wereld van genot. Met de speculatie en het kredietwezen worden duizend
bronnen van plotselinge verrijking geopend. In een bepaald stadium van de ontwikkeling wordt