Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

aan te bevelen dat Mijnheer de Professor zijn waarnemingen over het kapitalistische productieproces
niet in de kinderkamer verrichtte en niet onder omstandigheden, waarin de hoofdpersoon
— de kapitalist — ontbreekt.
[10] ‘Concours de forces’ (samenwerking van krachten), Destutt de Tracy, t.a.p., p. 78.
[11] ‘Er bestaan vele werkzaamheden, die zo eenvoudig zijn dat zij niet in onderdelen kunnen
worden gesplitst en die niet kunnen worden verricht zonder het samenwerken van vele paren
handen. Bijvoorbeeld het tillen van een grote boomstam op een wagen. . . kortom alles wat niet
gedaan kan worden zonder dat vele paren handen elkaar en gelijktijdig bij dezelfde, ongedeelde
activiteit helpen.’ E. G. Wakefield, A View of the Art of Colonisation, London, 1849, p. 168.
[11a] ‘Terwijl één man niet in staat is en 10 mannen zich moeten inspannen om een zeer zware
last op te tillen, slagen 100 mannen hierin door elk slechts de kracht van een vinger te gebruiken.’
John Bellers, Proposals for Raising a College of Industry, London, 1696, p. 21.
[12] ‘Er zit ook (wanneer hetzelfde aantal arbeiders door één boer op 300 acres in plaats van door
tien boeren ieder op 30 acres aan het werk worden gezet -M.) een voordeel in de verhouding van
de knechten, dat alleen door mensen uit de praktijk gemakkelijk wordt begrepen; want het ligt
voor de hand om te zeggen dat 1: 4 gelijk is aan 3 : 12, maar in de praktijk gaat dat niet op. Want
bij het oogsten en bij vele andere werkzaamheden, waarmee men haast heeft, wordt het werk beter
en sneller gedaan wanneer velen samenwerken. Bij het oogsten bijvoorbeeld zullen 2 voerlieden,
2 opladers, 2 opstekers, 2 man voor het aanharken en de rest bij de schoven of in de schuur
tweemaal zoveel werk verzetten als hetzelfde aantal personen, die verdeeld zijn over verschillende
ploegen en verschillende boerderijen.’ An Inquiry into the Connection between the Present
Price of Provisions and the Size of Farms, by a Farmer, London, 1773, pp. 7-8.
[13] De definitie van Aristoteles luidt eigenlijk dat de mens van nature een burger van de stadstaat
is. Deze definitie is voor de klassieke Oudheid even kenmerkend als Franklins definitie —
dat de mens van nature een gereedschappenmakend dier is — voor het Yankeedom.
[14] ‘Verder moet worden opgemerkt dat deze gedeeltelijke arbeidsverdeling ook mogelijk is
wanneer de arbeiders allen dezelfde bezigheid verrichten. Metselaars bijvoorbeeld, die bezig zijn
van hand tot hand stenen door te geven naar een hoger gelegen punt op een steiger, verrichten
allen dezelfde bezigheid en toch is er tussen hen sprake van een soort arbeidsverdeling, die hierin
bestaat dat ieder van hen de steen een bepaald stuk verder brengt en dat allen tezamen de steen
sneller op de gewenste plaats doen belanden dan in het geval ieder afzonderlijk zijn eigen steen
naar het hoger gelegen punt op de steiger zou dragen.’ F. Skarbek, Théorie des richesses sociales,
2e druk, Parijs 1893, deel I, pp. 97-98.
[15] ‘Wanneer het de uitvoering van een gecompliceerde arbeid betreft, dienen verschillende dingen
gelijktijdig te worden gedaan. De één doet het ene, terwijl de ander het andere doet en allen
dragen bij tot iets, wat door één enkele man niet kan worden bereikt. De één roeit, terwijl een ander
het roer houdt en een derde het net uitwerpt of de vis aan de haak slaat en de vangst levert een
opbrengst, die zonder deze samenwerking onmogelijk zou zijn verkregen.’ Destutt de Tracy, t.a.p
p. 78.
[16] ‘Zijn (de landbouw -M.) uitvoering op het kritieke moment levert een des te groter resultaat.’
An Inquiry into the Connection between the Present Price etc., p. 9. ‘In de landbouw bestaat geen
belangrijkere factor dan de factor tijd.’ Liebig, über Theorie und Praxis in der Landwirthschaft,
1856, p. 23.
[17] ‘Een ander euvel dat men nauwelijks zou verwachten in een land, dat meer dan enig ander
land ter wereld — misschien uitgezonderd China — arbeid exporteert, is de onmogelijkheid om