Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

machines, enzovoort), evenmin als de producenten van werktuigen voor de arbeidsmachines
(spindels, enzovoort). Het totaal aantal civiel-ingenieurs bedroeg 3.329.
[219] Aangezien ijzer één van de belangrijkste grondstoffen is geef ik hier de cijfers voor de ijzergieters.
Totaal aantal ijzergieters in Engeland en Wales in 1861: 125.771, waarvan 123.430
mannen en 2.341 vrouwen. Van de mannen waren 30.810 jonger en 92.620 ouder dan 20 jaar.
[220] ‘Een gezin van vier volwassen personen (katoenwevers -M.) met twee kinderen, die als
wikkelaars werkten, verdiende rond de eeuwwisseling bij een dagelijkse arbeid van 10 uur £4 per
week; was er veel haast bij het werk, dan konden zij meer verdienen. . . Vroeger hadden zij altijd
te lijden gehad van een onvoldoende aanvoer van garen.’ Gaskeil, t.a.p., pp. 25-27.
[221] In zijn Die Lage der arbeitenden Klasse in England wijst F. Engels op de erbarmelijke omstandigheden,
waaronder een groot deel van juist die arbeiders, die bij de productie van weeldeartikelen
werkzaam zijn, leeft. In de rapporten van de Children’s Employment Commission vindt
men hierover zeer vele gegevens.
[222] In 1861 bedroeg het aantal zeelieden bij de koopvaardij voor Engeland en Wales 94.665.
[223] Waarvan slechts 177.596 mannen ouder dan 13 jaar.
[224] Waarvan 30.501 vrouwen.
[225] Waarvan 137.447 mannen. Niet bij het aantal van 1.208.648 inbegrepen is het personeel,
dat niet in particuliere huizen dient. Toevoeging bij de tweede druk. -In de periode 1861-70 is het
aantal mannelijke bedienden bijna verdubbeld: dit aantal is gegroeid tot 267.671. In 1847 waren
er 2.694 jachtopzieners (voor de aristocratische wildparken), in 1869 bedroeg dit aantal daarentegen
4.921. De jonge dienstmeisjes van de kleine burgerij van Londen heten in de volksmond little
slaveys, kleine slaafjes.
[226] Ganilh daarentegen ziet als uiteindelijk resultaat van het machinale bedrijf een absolute daling
van het aantal arbeidsslaven, op wier kosten dan een groter aantal ‘gens honnêtes’ (nette lieden)
teert en hun welbekende ‘perfectibilité perfectible’ (vervolmaakbare vervolmaking) ontwikkelt.
Hoe weinig hij ook begrijpt van de beweging der productie, in ieder geval voelt hij tenminste
aan dat de machinerie een zeer fatale instelling is wanneer door haar invoering actieve arbeiders
in paupers worden veranderd, terwijl door haar ontwikkeling toch het aantal arbeidsslaven
groter wordt dan zij te gronde heeft gericht. Het cretinisme van zijn eigen standpunt kan men
slechts in zijn eigen woorden tot uitdrukking brengen: ‘De tot produceren en consumeren veroordeelde
klassen nemen in omvang af en de klassen, die het werk leiden en de gehele bevolking
steunen, sterken en verlichten, nemen in omvang toe. . . en eigenen zich alle voordelen toe, welke
voortvloeien uit de verlaging der arbeidskosten, de overvloed van producten en de goedkoopte
van de consumptiemiddelen. Langs deze weg verheft het menselijke geslacht zich tot de concepties
van het genie en dringt het door tot de diepste geheimen van de religie en legt de heilzame
principes vast van de moraal (bestaande uit het zich ‘toe-eigenen van alle voordelen, enzovoort.’
-M.), de beschermende wetten van de vrijheid (de vrijheid voor ‘de klassen veroordeeld tot produceren’?
-M.), de macht, de gehoorzaamheid en rechtvaardigheid, het plichtsbesef en de menselijkheid.’
Deze kolder kan men vinden in: Ch. Ganilh, Des Systèmes d’économie Politique etc.,
tweede druk, Paris, 1821, deel II, p. 224; zie ook van hetzelfde boek p. 212.
[227] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1865, p. 58 vv. Maar in dezelfde periode
had men ook reeds voor het in dienst nemen van een steeds groeiend aantal arbeiders de materiële
basis gelegd in 110 nieuwe fabrieken met 11.625 stoomweefgetouwen, 628.756 spindels en 2.695
paardenkracht voor stoommachines en waterraderen.
[228] Reports of Inspectors of Factories, October 31, 1862, p. 79. Toevoeging bij de tweede