Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

de tekst verandert Senior het laatste 2 / 23 deel van het product in delen van de arbeidsdag zelf.
[32a] Terwijl Senior bewees dat de zuivere winst van de fabrikanten, het bestaan van de Engelse
katoenindustrie en Engelands positie op de wereldmarkt afhankelijk waren van ‘het laatste arbeidsuur’,
bewees Dr. Andrew Ure bovendien dat de fabriekskinderen en jonge lieden onder de
18 jaar, die men niet voor de volle 12 uur vasthield in de warme, zuivere en morele atmosfeer van
het fabriekslokaal, maar ‘een uur’ eerder verbande naar de harteloze en lichtzinnige buitenwereld,
door lediggang en ondeugd zouden worden beroofd van hun zielenheil. Sinds 1848 houden de
fabrieksinspecteurs in hun halfjaarlijkse rapporten de fabrikanten met ‘het laatste’, het ‘noodlottige
uur’ voor de gek. Bijvoorbeeld de heer Howell, die in zijn verslag van 31 mei 1855 schrijft:
‘Zou de volgende vernuftige berekening (hij citeert Senior -M.) juist zijn, dan zou sinds 1850 iedere
katoenfabriek in het Verenigde Koninkrijk met verlies hebben gewerkt.’ (Reports of Inspectors
of Factories for the half year ending April 30, 1855, pp. 19-20). Toen in 1848 de tienurenwet
bij het parlement in behandeling kwam, drongen de fabrikanten een aantal arbeiders uit de landelijke,
over de graafschappen Dorset en Somerset verspreid liggende vlasspinnerijen een petitie op
tegen deze wet, waarin onder andere gezegd wordt: ‘De opstellers van dit verzoekschrift, ouders,
zijn van mening dat een extra vrij uur geen ander gevolg kan hebben dan de demoralisering van
hun kinderen, want lediggang is des duivels oorkussen.’ Hierover wordt in het rapport van de fabrieksinspectie
van 31 oktober 1848 opgemerkt: ‘De atmosfeer in de vlasspinnerijen, waar de
kinderen van deze deugdzame, liefdevolle ouders werken, is zo bezwangerd met talloze stof- en
vezeldeeltjes van de grondstof, dat het buitengewoon onaangenaam is ook maar 10 minuten in de
spinkamers door te brengen wegens de pijn, ontstaan doordat ogen, oren, neusgaten en mond onmiddellijk
gevuld worden met wolken vlasstof, waaraan niet te ontkomen valt. Door de razende
snelheid van de machines vereist de arbeid zelf een onophoudelijke behendigheid en beweging
onder controle van een nooit aflatende waakzaamheid en het komt ons wat hardvochtig voor de
ouders de term “luieren” te horen toepassen op hun eigen kinderen, die — na aftrek van de
schafttijd — 10 volle uren in een dergelijke atmosfeer geketend zijn aan zulke bezigheden. . . Deze
kinderen werken langer dan de boerenknechten uit de omliggende dorpen. . . Zulk een liefdeloos
gezwam over “ledigheid en des duivels oorkussen” dient gebrandmerkt te worden als je reinste
cant (gekwezel) en als de meest schaamteloze huichelarij. . . Het deel van het publiek, dat ongeveer
twaalf jaar geleden ontzet was over de stelligheid waarmee in het openbaar en in volle
ernst, onder sanctie van hoog gezag, werd geproclameerd dat de gehele “zuivere winst” van de
fabrikanten uit “het laatste uur” voortvloeit en dat derhalve de verkorting van de arbeidsdag met
een uur een einde zou maken aan de zuivere winst — dit deel van het publiek, zo beweren wij zal
nauwelijks zijn eigen ogen kunnen geloven wanneer het nu ziet dat de oorspronkelijke ontdekking
over de deugden van het “laatste uur” sindsdien zozeer werd verbeterd, dat dit nu zowel
“moraal” als “winst” omvat, zodat, wanneer de duur van de kinderarbeid wordt verminderd tot de
volle 10 uur, de moraal van de kinderen tegelijk met de nettowinst van hun patroons teloor gaat,
aangezien beide afhankelijk zijn van dit laatste, dit fatale uur.’ Reports of Inspectors of Factories
for the half year ending October 31, 1848, p. 101. Hetzelfde rapport geeft vervolgens staaltjes
van de ‘moraal’ en de ‘deugd’ van de heren fabrikanten, van de methodes van sluipwegen, listen,
verlokkingen, bedreigingen, vervalsingen enzovoort, welke werden aangewend ten einde van enkele
totaal verwaarloosde arbeiders een handtekening onder dergelijke petities af te dwingen om
ze vervolgens als petities van een gehele tak van industrie, van gehele graafschappen bij het parlement
aan de man te brengen. Het blijft zeer kenmerkend voor de huidige stand van de zogenaamde
economische ‘wetenschap’ dat noch Senior zelf (die later — tot zijn eigen eer — met