Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Zo werd het met geweld onteigende, verjaagde en tot vagebonden gemaakte landvolk door grotesk-terroristische
wetten met behulp van geseling, brandmerk en foltering gedwongen tot de discipline,
die noodzakelijk is voor het stelsel van loonarbeid.
Het is echter niet voldoende dat de arbeidsvoorwaarden aan de ene pool optreden als kapitaal en
aan de andere pool als mensen, die niets anders te verkopen hebben dan hun arbeidskracht. Het is
ook niet voldoende hen te dwingen zich vrijwillig te verkopen. In de vooruitgang van de kapitalistische
productie komt een arbeidersklasse tot ontwikkeling, die door opvoeding, traditie en gewoonte
de eisen van die productiewijze erkent als vanzelfsprekende natuurwetten. De organisatie
van het ontwikkelde kapitalistische productieproces breekt ieder verzet; de onafgebroken voortbrenging
van een relatieve overbevolking houdt de wet van vraag en aanbod van arbeid — en dus
het arbeidsloon — binnen de perken, die overeenkomen met de behoeften tot meerwaardevorming
van het kapitaal; het stomme geweld van de economische verhoudingen bezegelt de heerschappij
van de kapitalist over de arbeider. Niet-economisch, direct geweld wordt weliswaar nog
altijd toegepast, maar slechts bij wijze van uitzondering. Voor de gewone gang van zaken kan de
arbeider worden overgelaten aan de ‘natuurwetten van de productie’, dat wil zeggen aan zijn uit
de productievoorwaarden zélf voortvloeiende en door die voorwaarden gegarandeerde en vereeuwigde
afhankelijkheid van het kapitaal. Maar dit was anders in de periode van het ontstaan
van de kapitalistische productie. De opkomende bourgeoisie heeft het geweld van de staat nodig
— en maakt daarvan ook gebruik — om het arbeidsloon te ‘reguleren’ — dat wil zeggen te dwingen
binnen de perken, die gunstig zijn voor het behalen van winst — om de arbeidsdag te verlengen
en om de arbeider zelf in de normale staat van afhankelijkheid te houden. Dit is een wezenlijk
element van de zogenaamde oorspronkelijke accumulatie.
De klasse van loonarbeiders, die in de laatste helft van de veertiende eeuw ontstond, vormde in
die tijd en in de volgende eeuw slechts een zeer klein bestanddeel van het volk, dat in zijn positie
een krachtige bescherming vond in het zelfstandig boerenbedrijf op het platteland en in het gildewezen
in de stad. Op het platteland en in de stad stonden meester en arbeider maatschappelijk
dicht bij elkaar. De onderschikking van de arbeid aan het kapitaal was slechts formeel, dat wil
zeggen de productiewijze zelf bezat nog geen specifiek kapitalistisch karakter. Het variabele deel
van het kapitaal overtrof het constante deel nog aanzienlijk. De vraag naar loonarbeid steeg daardoor
snel met iedere accumulatie van het kapitaal, terwijl het aanbod van loonarbeid slechts langzaam
volgde. Een groot deel van het nationaal product, later omgezet in accumulatiefonds van
het kapitaal, kwam toen nog in het consumptiefonds van de arbeiders terecht.
De wetgeving inzake de loonarbeid, van begin af aan gericht op de uitbuiting van de arbeider en
in de verdere ontwikkeling de arbeider steeds vijandig gezind,[222] begon in Engeland in 1349
met het Statute of Labourers van Eduard III. Hiermee correspondeert in Frankrijk de Ordonnantie
van 1350, die werd afgekondigd uit naam van koning Jan. De Engelse en Franse wetgevingen
lopen parallel en zijn identiek wat de inhoud betreft. Voor zover de arbeidswetten verlenging van
de arbeidsdag trachtten af te dwingen, ga ik hierop niet verder in, aangezien ik dit hierboven
(hoofdstuk 8, paragraaf 5) reeds heb behandeld.
De arbeidswet werd op dringend verzoek van het Lagerhuis afgekondigd. ‘Vroeger,’ schrijft een
Tory naïef, ‘eisten de armen een zo hoog arbeidsloon, dat zij industrie en rijkdom in gevaar
brachten. Nu is hun loon zo laag, dat industrie en rijkdom ook in gevaar worden gebracht, maar