Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

durige staking der machinearbeiders in 1851 invoerde: ‘Het belangrijkste kenmerk van onze moderne
mechanische verbeteringen is de invoering van automatische werktuigmachines. Wat een
werktuigkundige arbeider nu moet doen, en wat iedere jongen kan doen, is niet zélf werken, maar
de prachtige arbeid van het toezicht houden op de machine. De gehele categorie arbeiders, die
uitsluitend afhankelijk waren van hun vaardigheid, is nu uitgeschakeld. Vroeger had ik vier jongens
op één werktuigkundige in dienst. Dank zij deze nieuwe mechanische combinaties heb ik
het aantal volwassen mannen teruggebracht van 1.500 tot 750. Het resultaat was een aanzienlijke
vergroting van mijn winst.’
Over een machine voor kleurendruk in de katoendrukkerijen zegt Ure: ‘Eindelijk trachtten de kapitalisten
zich te bevrijden van deze onduldbare slavernij (namelijk de hinderlijke, door de arbeiders
gestelde contractvoorwaarden -M.) door de hulp van de wetenschap in te roepen en spoedig
waren zij weer in het bezit van het legitieme recht om als hoofd over de andere lichaamsdelen te
heersen.’ Over de uitvinding van het verstevigen van kettingen, welke uitvinding het directe gevolg
van een staking was, zegt hij: ‘De horde der ontevredenen, die zich onoverwinnelijk waanden
achter de oude verschansing der arbeidsverdeling, werd door de moderne mechanische tactiek
in de flank aangevallen, waardoor hun verdedigingsmiddelen werden vernietigd. Zij moesten
zich op genade of ongenade overgeven.’ Over de uitvinding van de automatische spinmachine
schrijft Ure: ‘Deze machine was bestemd om de orde onder de industriële klassen te herstellen. . .
Deze uitvinding bevestigt de reeds door ons ontwikkelde doctrine dat het kapitaal, door de wetenschap
in dienst te nemen, steeds de oproerige hand van de arbeid tot volgzaamheid dwingt.’[211]
Ofschoon het werk van Ure in 1835 verscheen, dus in de periode van een nog betrekkelijk zwak
ontwikkeld fabriekssysteem, blijft het de klassieke uitdrukking van de fabrieksgeest, niet slechts
door zijn openhartig cynisme, maar ook door de naïviteit, waarmee hij de onnozele tegenstrijdigheden
van het kapitaalbrein eruit flapt. Nadat hij bijvoorbeeld de ‘doctrine’ heeft ontwikkeld,
volgens welke het kapitaal met behulp van de in dienst genomen wetenschap ‘steeds de oproerige
hand van de arbeid tot volgzaamheid dwingt’, laat hij zich er verontwaardigd over uit ‘dat men
van bepaalde zijde de mechanisch-natuurkundige wetenschap aanklaagt, omdat zij zich zou hebben
geleend aan het despotisme van rijke kapitalisten de middelen tot onderdrukking van de arme
klasse te verstrekken’. Na lang en breed te hebben betoogd hoe voordelig een snelle ontwikkeling
der machinerie voor de arbeiders is, waarschuwt hij hen, dat zij door hun weerspannigheid, stakingen,
enzovoort, de ontwikkeling der machinerie versnellen. ‘Dergelijke gewelddadige opstanden,’
zo schrijft hij, ‘tonen ons de menselijke kortzichtigheid in haar meest verachtelijke vorm, de
vorm van een mens, die zich tot zijn eigen beul maakt.’ Enkele bladzijden eerder schrijft hij daarentegen:
‘Zonder de heftige botsingen en onderbrekingen van het werk, veroorzaakt door de onjuiste
opvattingen der arbeiders, zou het fabriekssysteem zich nog veel sneller en tot groter nut
voor alle belanghebbende partijen hebben ontwikkeld.’ Maar dan roept hij weer uit: ‘Tot geluk
van de bevolking der Britse fabrieksdistricten worden de verbeteringen der machinerie slechts
geleidelijk ingevoerd.’ ‘Ten onrechte,’ zo zegt hij, ‘beschuldigt men de machines er van dat zij
het arbeidsloon der volwassenen verlagen doordat de machines een deel van die volwassenen
verdringen, waardoor hun aantal vergeleken met de vraag naar hun arbeid overvloedig wordt.
Maar de machines vergroten de vraag naar kinderarbeid en verhogen daardoor de loonvoet voor
de kinderen.’ Maar dezelfde verkondiger van troost verdedigt anderzijds de lage lonen voor kinderen,
omdat hierdoor ‘de ouders ervan worden weerhouden hun kinderen te vroeg naar de fabrieken
te sturen’. Zijn boek is een apologie van de onbeperkte arbeidsdag en zijn liberale ziel
wordt herinnerd aan de donkerste tijden der middeleeuwen, toen het bij wet was verboden kinde-