Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

[106] ‘Op Pinkstermaandag 1824,’ zo verklaarde de heer Craig voor de parlementaire commissie
van onderzoek van 1826, ‘bestond er in Edinburgh zo’n enorme vraag naar bankbiljetten, dat we
om elf uur geen enkel biljet meer in ons bezit hadden. Wij vroegen bij verschillende banken
bankbiljetten te leen, maar we konden geen biljet krijgen; vele transacties konden slechts dank zij
stukjes papier worden afgewikkeld. Om drie uur in de middag waren alle biljetten weer teruggevloeid
bij de banken, die ze hadden uitgegeven. Zij waren slechts van hand tot hand gegaan.’ Ofschoon
de effectieve gemiddelde circulatie van bankbiljetten in Schotland minder dan 3 miljoen
pond sterling bedraagt, worden op bepaalde betaaldagen in het jaar alle bankbiljetten, die zich bij
de bankiers bevinden (in het totaal ongeveer 7 miljoen pond sterling) in omloop gebracht. Bij deze
gelegenheden moeten de biljetten een enkele en specifieke taak vervullen en zodra dit gebeurd
is, vloeien zij weer terug naar de banken die ze hebben uitgegeven. Zie: John Fullarton, Regulation
of Currencies, tweede druk, London, 1845, p. 86 noot. Duidelijkheidshalve moet hieraan
worden toegevoegd dat, toen het boek van Fullarton verscheen, geen cheques, maar bankbiljetten
tegen deposito werden uitgegeven.
[107] Op de vraag ‘of, indien er behoefte bestond 40 miljoen per jaar om te zetten, dezelfde 6
miljoen (aan goud -M.) voldoende zou zijn voor die bewegingen en kringlopen, welke door de
handel worden vereist,’ antwoordt Petty op zijn gebruikelijke meesterlijke wijze: ‘Ik zeg ja; want
als de bestedingen 40 miljoen bedragen en de omloop zich in even korte perioden voltrekt — dat
wil zeggen wekelijks — als bij de arme handwerkslieden en arbeiders het geval is, die iedere zaterdag
ontvangen en betalen, dan zou 40/52 deel van 1 miljoen aan geld voldoende zijn voor dit
doel. Maar als de omloop per drie maanden zou plaatsvinden, zoals bij ons de gewoonte is bij het
betalen van pacht en bij het innen van belastingen, dan zou 10 miljoen nodig zijn. Derhalve moeten
we, uitgaande van de veronderstelling dat de termijn van de omloop in het algemeen gemiddeld
tussen 1 week en 13 weken in ligt, 10 miljoen optellen bij 40/52, hiervan de helft nemen, dus
51/2 en dan zien we dat we aan 51/2 miljoen genoeg hebben.’ William Petty, Political Anatomy of
Ireland 1672, London 1691, pp. 13, 14.
[108] Vandaar ook de dwaasheid van de wetgeving, welke de nationale banken voorschrijft
slechts dat edele metaal op te slaan, dat in het binnenland als geld functioneert. De op deze wijze
zelf gecreëerde ‘aangename moeilijkheden’, bijvoorbeeld door de Engelse Bank, zijn bekend. Zie
voor de grote historische tijdperken van de relatieve waardeverandering van goud en zilver: Karl
Marx, t.a.p., p. 136 vv. — Toevoeging bij de tweede druk. — Sir Robert Peel trachtte in zijn
bankwet van 1844 de gebreken op te heffen door de Engelse Bank toe te staan bankbiljetten uit te
geven op zilverdekking, onder het voorbehoud echter dat de zilvervoorraad nooit groter mocht
zijn dan een kwart van de goudvoorraad. Daarbij werd de waarde van het zilver bepaald aan de
hand van de (in goud uitgedrukte) marktprijs op de markt van Londen. [Bij de vierde druk. We
bevinden ons opnieuw in een tijdperk met een sterke relatieve waardeverandering van goud en
zilver. Ongeveer vijfentwintig jaar geleden was de waardeverhouding van goud tot zilver als
151/2:1; nu is het ongeveer 22:1 en het zilver blijft ten opzichte van het goud nog steeds dalen.
Dit is voornamelijk het gevolg van een ingrijpende wijziging in de productiewijze van beide metalen.
Vroeger werd het goud bijna uitsluitend verkregen door het uitwassen van goudhoudende
alluviale lagen, product van het verweringsproces van goudhoudende gesteenten. Deze methode
is nu niet meer voldoende en is op de achtergrond gedrongen door een methode, die, hoewel
reeds aan de ouden bekend (Diodorus III, pp. 12-14), vroeger slechts op de tweede plaats werd
toegepast: bewerking van de goudhoudende kwartsaders zelf. Anderzijds werden niet alleen in
het westen van het Amerikaanse rotsgebergte nieuwe, uitgebreide zilverlagen ontdekt, maar bovendien
werden deze en de Mexicaanse zilvermijnen door de spoorwegen ontsloten, werd de