Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

derwetse huisindustrie — welke het bestaan veronderstelt van het stedelijk ambacht, het zelfstandige
boerenbedrijf en voor alles een eigen woonplaats voor het arbeidersgezin — niets anders
gemeen dan de naam. Deze huisindustrie is nu de externe afdeling geworden van de fabriek, de
manufactuur of het pakhuis. Behalve de fabrieksarbeiders, de manufactuurarbeiders en de handwerkslieden,
die in grote getale in een ruimte worden geconcentreerd en rechtstreeks worden gecommandeerd,
zet het kapitaal door onzichtbare draden een ander leger van in grote steden en
over het platteland verspreide thuiswerkers in beweging. Een voorbeeld wordt ons geleverd door
de hemdenfabriek van de firma Tillie in Londonderry (Ierland), die 1.000 fabrieksarbeiders en
9.000 over het land verspreide thuiswerkers in dienst heeft.[250]
De uitbuiting van goedkope en onrijpe arbeidskrachten is in de moderne manufactuur nog
schaamtelozer dan in de eigenlijke fabriek, omdat in de manufactuur de technische grondslagen
van de fabriek, vervanging van spierkracht door machines en geringere inspanning voor de arbeid,
grotendeels ontbreken, waarbij dan nog komt dat de lichamen van vrouwen en kinderen op
de meest gewetenloze wijze worden blootgesteld aan de invloeden van giftige stoffen, enzovoort.
En deze uitbuiting is in de zogenaamde huisarbeid nog schaamtelozer dan in de manufactuur en
wel door verschillende oorzaken: het weerstandsvermogen der arbeiders neemt met hun versplintering
af; een ganse bende roofzieke parasieten dringt zich in tussen de eigenlijke ondernemer en
de arbeider; de huisindustrie moet overal wedijveren met het machinale bedrijf, althans met de
manufactuur in dezelfde productietak; de armoede berooft de arbeider van de meest noodzakelijke
arbeidsvoorwaarden zoals ruimte, licht, lucht, enzovoort; de onregelmatigheid van de werkgelegenheid
neemt toe; en, ten slotte, omdat deze laatste toevluchtsoorden voor de door grootindustrie
en landbouw ‘overtollig’ gemaakte arbeidskrachten de concurrentie tussen de arbeiders noodzakelijkerwijs
tot haar maximum opvoert. De bezuiniging op de productiemiddelen — voor het
eerst systematisch toegepast in het machinale bedrijf en daar vanaf het begin gepaard gaande met
de meest onverbiddelijke verspilling der arbeidskracht en met beroving van de normale, voor het
verrichten van arbeid noodzakelijke voorwaarden — toont nu in des te grotere omvang haar tegenstrijdige
en moorddadige zijde naarmate in een industrietak de maatschappelijke productiviteit
van de arbeid en de technische basis voor het gecombineerde arbeidsproces minder ontwikkeld
zijn.
c. De moderne manufactuur
Ik wil nu aan de hand van enkele voorbeelden de hierboven ontwikkelde stellingen toelichten. In
het gedeelte over de arbeidsdag is de lezer trouwens al een groot aantal bewijzen tegengekomen.
De metaalmanufacturen in Birmingham en omgeving gebruiken voor de vaak zeer zware arbeid
30.000 kinderen en jonge personen en 10.000 vrouwen. Men vindt hen hier in de ongezonde kopergieterijen,
knopenfabrieken en in de werkplaatsen voor glazuren, galvaniseren en lakken.[251]
Verschillende kranten- en boekdrukkerijen in Londen hebben aan de arbeidsexcessen voor volwassenen
en onvolwassenen de roemrijke naam ‘Het Slachthuis’ te danken.[251a] In de boekbinderij
komen wij dezelfde excessen tegen, maar hier zijn de slachtoffers voornamelijk vrouwen,
meisjes en kinderen. Zware arbeid voor onvolwassenen in de touwslagerij, nachtarbeid in de
zoutmijnen en in de kaarsen- en andere chemische manufacturen; een misdadig verbruik van jongens
in de niet-mechanische zijdeweverijen, waar zij de weefgetouwen moeten draaien.[252] Een
van de schandaligste, smerigste en slechtst betaalde bezigheden, waarvoor men bij voorkeur jonge
meisjes en vrouwen gebruikt, is het sorteren van lompen. Het is bekend dat Groot-Brittannië,