Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

Ofschoon de machinerie het oude systeem der arbeidsverdeling technisch overhoop gooit, houdt
het zich aanvankelijk als traditie van de manufactuur, als gewoonte in de fabriek in stand om vervolgens
systematisch in een nog weerzinwekkender vorm door het kapitaal te worden gereproduceerd
en vastgelegd als middel tot uitbuiting van de arbeidskracht. Van de specialiteit levenslang
een deelwerktuig te hanteren maakte men de specialiteit levenslang een deelmachine te bedienen.
De machinerie wordt misbruikt om de arbeider zelf van kindsbeen af te maken tot een deel der
deelmachine.[185] Niet alleen dat zodoende de voor zijn eigen reproductie noodzakelijke kosten
aanzienlijk worden verlaagd, maar tevens wordt zijn hulpeloze afhankelijkheid van de fabriek als
totaliteit, dus van de kapitalist, voltooid. Zoals overal, dienen we ook hier een onderscheid te maken
tussen de grotere productiviteit, welke te danken is aan de ontwikkeling van het maatschappelijk
productieproces, en de grotere productiviteit, welke te danken is aan de kapitalistische uitbuiting.
In de manufactuur en het ambacht bedient de arbeider zich van het werktuig, in de fabriek dient
hij de machine. In het eerste geval gaat beweging van het arbeidsmiddel van hem uit, in het tweede
geval moet hij de beweging van het arbeidsmiddel volgen. In de manufactuur zijn de arbeiders
ledematen van een levend mechanisme. In de fabriek bestaat een van hen onafhankelijk, dood
mechanisme en de arbeiders worden daar als een levend aanhangsel bij ingelijfd. ‘De trieste sleur
van een eindeloze arbeidskwelling, waarbij hetzelfde mechanische proces steeds weer wordt herhaald,
lijkt op de arbeid van Sisyfus; de last van de arbeid valt, als het rotsblok, steeds weer op de
afgematte arbeider terug.’[186] Terwijl de machinearbeid het zenuwstelsel tot het uiterste aantast,
onderdrukt deze het veelzijdige spel der spieren en legt beslag op alle vrije lichamelijke en geestelijke
werkzaamheid.[187] Zelfs de verlichting van de arbeid wordt middel tot kwelling, doordat
de machine de arbeider niet bevrijdt van de arbeid, maar aan zijn arbeid de inhoud ontneemt. Alle
kapitalistische productie heeft, voor zover zij niet alleen arbeidsproces maar tevens meerwaardevormingsproces
van het kapitaal is, gemeen dat de arbeider niet de arbeidsvoorwaarden, maar
omgekeerd de arbeidsvoorwaarden de arbeider gebruikt; maar pas met de machinerie krijgt deze
omkering een technische, tastbare werkelijkheid. Door zijn verandering in een automaat komt het
arbeidsmiddel gedurende het arbeidsproces zelf tegenover de arbeider te staan als kapitaal, als
dode arbeid, welke de levende arbeidskracht beheerst en uitzuigt. De scheiding tussen de geestelijke
krachten van het productieproces en de handarbeid en de verandering van die krachten in de
macht van het kapitaal over de arbeid vindt, zoals hierboven reeds is aangetoond, zijn voltooiing
in de op basis van de machinerie opgebouwde grootindustrie. De vaardigheid van de individuele,
onbeduidende machinearbeider in één of andere deelbewerking verdwijnt in het niet vergeleken
met de wetenschap, de enorme natuurkrachten en de maatschappelijke massa arbeid, welke in het
machinesysteem zijn belichaamd en met dit systeem de macht van de ‘patroon’ (master) vormen.
Deze patroon, in wiens brein de machines en zijn monopolie van die machines onverbrekelijk
zijn vergroeid, roept daarom in geval van botsing zijn arbeiders verachtelijk toe: ‘De fabrieksarbeiders
zouden er in hun eigen belang goed aan doen te bedenken, dat hun arbeid werkelijk een
laag geschoolde arbeid is en dat geen ander werk zo gemakkelijk is te leren en in verhouding tot
zijn kwaliteit zo ruim wordt beloond en dat er geen andere arbeid is, die door een korte opleiding
van de minst ervarene zo snel en door velen kan worden eigen gemaakt. . . De machinerie van de
patroon speelt werkelijk een veel belangrijkere rol bij de productie dan de arbeid en bekwaamheid
van de arbeider, welke in een opleiding van zes maanden door een boerenjongen kan worden
geleerd.’[188]