Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

afgetrokken. In de praktijk was de situatie van de arbeiders veel beter dan men, gezien deze verordeningen,
zou vermoeden. De vader van de economische wetenschap en in zekere zin de uitvinder
van de statistiek, William Petty, schrijft in een werk, dat tegen het einde van de zeventiende
eeuw werd gepubliceerd: ‘Arbeiders (labouring men, waarmee toen eigenlijk landarbeiders
werden bedoeld -M.) werken dagelijks 10 uur en gebruiken per week 20 maaltijden, namelijk 3
op de werkdagen en des zondags 2; hieruit volgt onmiddellijk dat, wanneer zij op vrijdagavond
zouden vasten en in 1 1 / 2 in plaats van de 2 uren tussen 11 en 1 uur hun middagmaal zouden wil-
len nuttigen, wanneer zij dus 1 / 20 meer zouden werken en 1 / 20 minder zouden besteden, de hier-
boven genoemde belasting zou kunnen worden opgebracht.’[119] Had dr. Andrew Ure geen gelijk,
toen hij de 12-urenwet van 1833 bestempelde als een terugkeer tot de eeuw der duisternis?
Het is waar dat de in de verordeningen en de door Petty vermelde bepalingen ook voor apprentices
(leerlingen) golden, maar hoe het tegen het einde van de zeventiende eeuw nog met de kinderarbeid
gesteld was blijkt duidelijk uit de volgende klacht: ‘Hier in Engeland voert onze jeugd,
tot op het moment waarop zij leerlingen worden, helemaal niets uit; daarna hebben zij natuurlijk
een lange tijd — zeven jaar — nodig om zich tot volmaakte handwerkslieden te ontplooien.’
Duitsland daarentegen wordt geprezen, omdat men daar de kinderen vanaf de wieg tenminste
‘een beetje aan het werken went’.[120]
Nog gedurende het grootste deel van de achttiende eeuw, tot aan het tijdperk van de grootindustrie,
was het kapitaal in Engeland er niet in geslaagd door betaling van de wekelijkse waarde van
de arbeidskracht de gehele week van de arbeiders (met uitzondering echter van de landarbeiders)
te bemachtigen. Aangezien zij een hele week konden leven van het loon van 4 dagen bleek er
voor de arbeiders geen voldoende reden te zijn om ook de resterende 2 dagen voor de kapitalist te
werken. Een deel van de Engelse economen, in dienst van het kapitaal, veroordeelde deze eigenzinnigheid
in de meest felle termen; een ander deel van de Engelse economen verdedigde de arbeiders.
Laten we eens luisteren naar de polemiek tussen Postlethwayt (wiens Dictionary of Trade
in zijn dagen dezelfde faam genoot als op het ogenblik gelijksoortige geschriften van Mac-
Culloch en MacGregor) en de reeds eerder aangehaalde schrijver van de Essay on Trade and
Commerce.[121]
Postlethwayt zegt onder andere: ‘Ik kan deze enkele opmerkingen niet besluiten zonder aandacht
te schenken aan de triviale opmerking, welke men maar al te vaak kan horen, namelijk dat, indien
de arbeider (industrious poor) in 5 dagen voldoende kan verdienen om in zijn onderhoud te voorzien,
hij niet de volle 6 dagen wil werken. Hieruit leiden zij de noodzakelijkheid af om zelfs de
meest noodzakelijke middelen van bestaan door belastingen of op welke andere wijze dan ook
duurder te maken ten einde de handwerkslieden en de manufactuurarbeiders te dwingen tot een
onafgebroken arbeid van 6 dagen per week. Ik ben zo vrij er een andere mening op na te houden
dan deze grote politici, die een lans breken voor de eeuwigdurende slavernij van het werkvolk
(the perpetual slavery of the working people) van dit koninkrijk; zij vergeten het spreekwoord: all
work and no play (alleen maar arbeid en geen spel maakt dom). Beroemen de Engelsen zich niet
op de vindingrijkheid en vaardigheid van hun handwerkslieden en manufactuurarbeiders, waaraan
tot nu toe de Britse waren in het algemeen hun goede naam en faam te danken hebben? Hoe
kwam dat? Waarschijnlijk dank zij de eigen wijze, waarop onze arbeidende bevolking zich weet
te ontspannen en te vermaken. Indien zij gedwongen zouden worden het gehele jaar door 6 dagen
per week in voortdurende herhaling hetzelfde werk te doen, zou dan niet hun vindingrijkheid af-