Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

windzaagmolen, welke door een Hollander in de omgeving van Londen was gemonteerd, tijdens
een oproer vernietigd. Nog in het begin van de achttiende eeuw konden in Engeland de door waterkracht
aangedreven zaagmachines zich slechts met grote moeite handhaven tegenover het verzet
van het volk, dat door het parlement werd gesteund. Toen Everet in 1758 de eerste door waterkracht
voortbewogen machine voor wolscheren had geconstrueerd, werd deze machine door
100.000 werkloos gemaakte arbeiders in brand gestoken. Tegen de kaardmachine van Arkwright
werd een verzoekschrift bij het parlement ingediend door 50.000 arbeiders, die tot dusverre met
het wolkammen in hun onderhoud hadden voorzien. Gedurende de eerste vijftien jaar van de negentiende
eeuw had in de Engelse manufactuurdistricten een massale vernietiging plaats van machines,
voornamelijk ten gevolge van het gebruik van stoomweefgetouwen; deze onlusten, bekend
onder de naam luddietenbeweging, verschafte de anti-Jacobijnse regering van een Sidmouth,
Castlereagh, enzovoort, het voorwendsel tot de meest reactionaire gewelddadigheden. Er
is tijd en ervaring nodig voordat de arbeider een onderscheid kan maken tussen de machine en
haar kapitalistische toepassing en dus zijn aanvallen kan richten, niet tegen de materiële productiemiddelen
zelf, maar tegen de maatschappelijke vorm, waarin deze productiemiddelen worden
gebruikt.[195]
De strijd om het arbeidsloon binnen de manufactuur vooronderstelt het bestaan van de manufactuur
en is geenszins gericht tegen het bestaan hiervan. Voor zover de vorming van manufacturen
wordt bestreden, geschiedt dit door de gildemeesters en door de geprivilegieerde steden, niet door
de loonarbeiders. De schrijvers uit de manufactuurperiode beschouwen daarom de arbeidsverdeling
als het belangrijkste middel om virtueel arbeiders te vervangen, maar niet om werkelijk arbeiders
te verdringen. Dit onderscheid spreekt vanzelf. Wanneer men bijvoorbeeld zegt dat in
Engeland 100 miljoen mensen nodig zijn om met het oude spinnewiel de katoen te spinnen, welke
nu door 500.000 mensen met de machine wordt gesponnen, dan wil dat natuurlijk niet zeggen
dat de machine de plaats heeft ingenomen van deze miljoenen personen, die nooit hebben bestaan.
Dit wil slechts zeggen dat vele miljoenen arbeiders nodig zouden zijn om de spinmachine
te vervangen. Zegt men daarentegen dat het stoomweefgetouw in Engeland 800.000 wevers op
straat heeft gezet, dan heeft men het niet over bestaande machines die door een bepaald aantal
arbeiders zouden kunnen worden vervangen, maar over een bestaand aantal arbeiders, dat in feite
door machines is vervangen of verdrongen. Het ambachtelijk bedrijf bleef, zij het ook gedesintegreerd,
tijdens de manufactuurperiode de grondslag. De nieuwe koloniale markten konden door
het betrekkelijk geringe aantal uit de middeleeuwen stammende stedelijke arbeiders niet worden
voorzien en de eigenlijke manufacturen openden tegelijkertijd nieuwe arbeidsterreinen voor de
landarbeiders, die door de liquidatie van het feodale grondbezit waren verjaagd. In die tijd werden
arbeidsverdeling en coöperatie binnen de werkplaats meer van de positieve zijde bekeken, in
die zin, dat hierdoor de aan het werk gezette arbeiders productiever werden.[196] Het is waar dat
coöperatie en combinatie van arbeidsmiddelen in handen van enkelen op het gebied van de landbouw
grote, plotselinge en gewelddadige omwentelingen in de productiewijze en dus in de levensvoorwaarden
en in de bestaanswijze van de plattelandsbevolking teweegbrengen, in vele
landen lang voor de periode van de grootindustrie, maar oorspronkelijk is dit eerder een strijd
tussen grote en kleine grondbezitters dan tussen kapitaal en loonarbeid. Aan de andere kant vormen
de directe gewelddaden, voor zover arbeiders werden verdrongen door arbeidsmiddelen,
schapen, paarden, enzovoort, in eerste instantie hier de voorwaarde voor de Industriële Revolutie.
Eerst worden de arbeiders van grond en bodem verjaagd en daarna komen de schapen. Diefstal
van grond op grote schaal, zoals in Engeland, schept de mogelijkheid tot het bedrijven van land-