Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

van de verhouding is het echter nuttig er voorlopig van uit te gaan dat de bezitter van de arbeidskracht
bij de verkoop telkens onmiddellijk de contractueel vastgestelde prijs ontvangt.
We kennen nu de wijze van vaststelling van de waarde, welke de bezitter van deze eigenaardige
waar, de arbeidskracht, door de geldbezitter uitbetaald krijgt. De gebruikswaarde, die de geldbezitter
bij de ruil verwerft, komt pas tot uiting bij het werkelijke verbruik, tijdens het proces waarbij
de arbeidskracht wordt geconsumeerd. Alle dingen, die voor dit proces nodig zijn, zoals
grondstoffen en dergelijke, koopt de geldbezitter op de warenmarkt en hij betaalt hiervoor de volle
prijs. Het proces, waarbij arbeidskracht wordt geconsumeerd, is tegelijkertijd het productieproces
van waar en van meerwaarde. De consumptie van arbeidskracht vindt, evenals de consumptie
van iedere andere waar, buiten de markt of circulatiesfeer plaats. Laat ons daarom deze luidruchtige,
aan de oppervlakte gelegen en voor ieders blik toegankelijke sfeer verlaten en de geldbezitter
en de bezitter van arbeidskracht volgen naar de verborgen plaatsen der productie, aan de
drempel waarvan te lezen staat: ‘Verboden toegang voor onbevoegden’. Hier zullen we niet alleen
ontdekken hoe het kapitaal produceert, maar ook hoe het kapitaal zichzelf produceert. Het
geheim van de winstmakerij moet toch ten slotte onthuld worden.
De sfeer van de circulatie of warenruil, waarbinnen koop en verkoop van arbeidskracht tot stand
komt, was inderdaad een echt paradijs van de aangeboren mensenrechten. Hier heersen slechts
vrijheid, gelijkheid, bezit en Bentham. Vrijheid! Immers kopers en verkopers van een waar, bijvoorbeeld
de arbeidskracht, handelen slechts uit vrije wil. Als vrije personen, gelijk voor de wet,
sluiten zij contracten. Het contract is het eindresultaat, waarin zij aan hun wil een gemeenschappelijke,
juridische uitdrukking geven. Gelijkheid! Want zij staan slechts als warenbezitters met
elkaar in betrekking en zij ruilen equivalent tegen equivalent. Bezit! Want een ieder beschikt
slechts over het zijne. Bentham! Want elk van hen is het slechts om zichzelve te doen. De enige
macht, die hen in een relatie samenbrengt, is hun eigenbaat, hun eigen voordeel, hun particulier
belang. En juist omdat een ieder zich slechts om zichzelf en niemand zich om een ander bekommert,
[Noot van de vertaler. In het Duits luidt het begin van deze zin ‘Und eben weit so jeder nur
für sich und keiner für den andren kehrt. . .’ In de inleiding tot de door hem verzorgde Volksausgabe
van Das Kapital (Stuttgart, Dietz Verlag, vierde druk, 1921, p. XXII) schrijft Kautsky dat
het woord kehrt een anglicisme is; volgens hem komt dit van het Engelse werkwoord to care. Dit
zou in ieder geval beter passen bij de verwijzing naar Bentham. Ik heb deze interpretatie van
Kautsky overgenomen. De door Marx herziene Franse vertaling van Roy geeft: ‘Chacun ne pense
qu’à lui, personne ne s’inquiète de l’autre. . .’. Van der Goes vertaalt het begin van deze als volgt:
‘En juist wijl ieder slechts voor zichzelf en niemand voor den ander werkt. . .’] werken allen —
dankzij een vooraf vastgestelde harmonie der dingen of onder toezicht van een alwijze voorzienigheid
— slechts tot wederzijds voordeel, tot algemeen nut en in het algemeen belang.
Bij het verlaten van deze sfeer van de eenvoudige circulatie of warenruil (aan welke sfeer de
huis-, tuin — en keukenvrijhandelaar opvatting, begrip en maatstaf ontleent voor zijn oordeel
over de op kapitaal en loonarbeid gebaseerde samenleving), lijkt het net of er al iets verandert in
de fysionomie van onze dramatis personae (handelende personen). De vroegere geldbezitter
schrijdt als kapitalist vooraan en de bezitter van arbeidskracht volgt hem als zijn arbeider; de ene
veelbetekenend meesmuilend en gewichtig, de ander schuw, schoorvoetend, als iemand die zijn
eigen huid naar de markt heeft gebracht en nu niets anders te verwachten heeft dan — gevild te
worden.