Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

vroeger en dienovereenkomstig meer of minder katoenwaarde in het product van één arbeidsuur
bestendigen. Ondanks dit alles zal hij in twee arbeidsuren tweemaal zoveel waarde bestendigen
als in één arbeidsuur.
De waarde bestaat, afgezien van de louter symbolische voorstelling in het waardeteken, slechts in
een gebruikswaarde, een ding. (Gezien als enkel bestaan van arbeidskracht is de mens zelf een
natuurvoorwerp, een ding, zij het ook een levend, zelfbewust dingen is de arbeid zelf een zakelijke
manifestatie van die kracht.) Wanneer de gebruikswaarde verloren gaat, gaat dus ook de waarde
verloren. De productiemiddelen verliezen mét hun gebruikswaarde niet tevens hun waarde,
omdat zij in het arbeidsproces in feite de oorspronkelijke gedaante van hun gebruikswaarde
slechts verliezen om in het product de gedaante van een andere gebruikswaarde aan te nemen. De
metamorfose van de waren toont aan dat, hoe belangrijk het voor de waarde ook is dat zij in een
of andere gebruikswaarde bestaat, het er niet toe doet in wélke gebruikswaarde zij bestaat. Hieruit
volgt dat in het arbeidsproces waarde van het productiemiddel slechts overgaat op het product
voor zover het productiemiddel mét zijn zelfstandige gebruikswaarde tevens zijn ruilwaarde verliest.
Het productiemiddel geeft slechts die waarde aan het product af, welke het als productiemiddel
verliest. In dit opzicht echter gedragen de objectieve factoren van het arbeidsproces zich
verschillend.
De steenkool, waarmee de machine wordt gestookt, verdwijnt volkomen, evenals de olie, waarmee
de as van het wiel wordt gesmeerd, enzovoort. Verf en andere hulpstoffen verdwijnen, maar
worden als eigenschappen van het product weer zichtbaar. De grondstof vormt de substantie van
het product, maar is van vorm veranderd. Grondstof en hulpstoffen verliezen dus de zelfstandige
gedaante, waarin zij als gebruikswaarden in het arbeidsproces werden opgenomen. Bij de eigenlijke
arbeidsmiddelen ligt dit anders. Een werktuig, een machine, een fabrieksgebouw, enzovoort
doen in het arbeidsproces slechts dienst zolang zij hun oorspronkelijke gedaante behouden en
morgen weer in dezelfde vorm het arbeidsproces binnengaan als zij gisteren deden. Zoals zij gedurende
hun leven, gedurende het arbeidsproces, tegenover het product hun zelfstandige gedaante
behouden, evenzo geschiedt dit na hun dood. De overblijfselen van machines, werktuigen, werkplaatsen,
enzovoort bestaan nog steeds gescheiden van de producten die zij hielpen vormen. Laten
we nu eens de gehele periode bekijken gedurende welke een dergelijk arbeidsmiddel dienst
doet, van de dag af waarop het de werkplaats binnenkomt tot de dag, waarop het onder de
schroothamer komt. We zien dan dat gedurende deze periode de gebruikswaarde van dit arbeidsmiddel
door de arbeid volledig wordt verbruikt en dat dus zijn ruilwaarde volledig op het product
is overgegaan. Wanneer een spinmachine bijvoorbeeld 10 jaar meegaat, dan is in het 10-jarige
arbeidsproces haar totale waarde overgegaan op het product van 10 jaar. De levensduur van een
arbeidsmiddel omvat dus een groter of kleiner aantal arbeidsprocessen, waarin dat arbeidsmiddel
steeds weer werd gebruikt. En het gaat bij de arbeidsmiddelen net als bij de mensen. Aan het einde
van elke dag is ieder mens vierentwintig uur dichter bij zijn dood. Men kan echter aan niemand
precies zien hoeveel dagen hij nog te leven heeft. Dit belet de levensverzekeringmaatschappijen
echter niet uit het gemiddelde leven van de mens zeer betrouwbare en — wat belangrijker
is — bijzonder winstgevende conclusies te trekken. En zo gaat het ook met de arbeidsmiddelen.
Uit ervaring weet men hoelang een arbeidsmiddel, bijvoorbeeld een bepaald soort machine,
gemiddeld meegaat. Stel dat de gebruikswaarde van de machine in het arbeidsproces slechts 6
dagen duurt. De machine verliest dan iedere arbeidsdag gemiddeld 1 / 6 van haar gebruikswaarde