Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

productiekracht van de arbeid, coöperatie, arbeidsverdeling, toepassing van machinerie op grote
schaal, enzovoorts, onmogelijk zijn zonder onteigening van de arbeider en zonder de daarbij behorende
omzetting van hun productiemiddelen in kapitaal. In het belang van de zogenaamde nationale
rijkdom zoekt hij naar kunstmatige middelen om de volksarmoede tot stand te brengen.
Zijn apologetisch pantser brokkelt hier als vermolmd hout stukje bij beetje af.
De grote verdienste van E. G. Wakefield is niet dat hij iets nieuws heeft ontdekt over de koloniën,[254]
maar dat hij in de koloniën de waarheid over het kapitalisme in het moederland ontdekte.
Zoals het protectiestelsel in zijn oorsprong[255] er op gericht was kapitalisten in het moederland
voort te brengen, zo streeft de kolonisatietheorie van Wakefield — welke men in Engeland
een tijd lang bij wet trachtte te verwezenlijken — naar het voortbrengen van loonarbeiders in
de koloniën. Dit noemt hij systematic colonization (systematische kolonisatie).
In de eerste plaats ontdekte Wakefield in de koloniën dat het bezit aan geld, bestaansmiddelen,
machines en andere productiemiddelen nog niet iemand tot een kapitalist maakt indien de aanvulling
ontbreekt: de loonarbeider, de andere, die gedwongen is zichzelf vrijwillig te verkopen. Hij
ontdekte dat kapitaal niet een ding is, maar een door dingen bewerkstelligde maatschappelijke
verhouding tussen personen.[256] De heer Peel, zo jammert hij, nam voor £50.000 aan bestaansmiddelen
en productiemiddelen uit Engeland met zich mee naar Swan River in New-Holland
(West-Australië). De heer Peel was voorzichtig genoeg om bovendien 3.000 lieden uit de arbeidende
klasse, mannen, vrouwen en kinderen, mee te nemen. Eenmaal op de plaats van bestemming
aangekomen, ‘zat de heer Peel zonder een dienstbode om zijn bed op te maken of voor hem
water uit de rivier te halen.’[257] De ongelukkige heer Peel, die alles voorzag, behalve de export
van de Engelse productieverhoudingen naar Swan River!
Tot goed begrip van de volgende ontdekkingen van Wakefield maak ik eerst twee voorafgaande
opmerkingen. Men weet dat productie- en bestaansmiddelen als bezit van de directe producent
geen kapitaal zijn. Zij worden alleen kapitaal onder voorwaarden, waaronder zij tevens dienen als
middelen tot uitbuiting en overheersing van de arbeider. Dit, hun kapitalistische ziel, is echter in
de hersenpan van de economen zó nauw met hun stoffelijke substantie verbonden, dat zij die productie-
en bestaansmiddelen onder alle omstandigheden kapitaal noemen, ook waar ze juist het
tegendeel van kapitaal zijn. Dit zien we ook bij Wakefield. De tweede opmerking: De versnippering
van de productiemiddelen als individueel bezit van vele, van elkaar onafhankelijke en voor
zichzelf werkende arbeiders noemt hij de gelijke verdeling van het kapitaal. Het gaat met de econoom
net als met de jurist uit de feodaliteit. Ook de jurist plakte op de zuivere geldverhoudingen
zijn feodale rechtsetiketten.
‘Indien,’ schrijft Wakefield, ‘het kapitaal onder alle leden van de gemeenschap in gelijke porties
zou zijn verdeeld, zou niemand er belang bij hebben meer kapitaal te accumuleren dan hij met
zijn eigen handen kan aanwenden. Dit is tot op zekere hoogte het geval in de nieuwe Amerikaanse
koloniën, waar de hartstocht voor het grondbezit het bestaan van een klasse van loonarbeiders
belemmert.’[258] Zolang de arbeider dus voor zichzelf kan accumuleren — en dat kan hij zolang
hij eigenaar blijft van zijn productiemiddelen — is de kapitalistische accumulatie en de kapitalistische
productiewijze onmogelijk. De daarvoor onontbeerlijke klasse van loonarbeiders ontbreekt.
Hoe werd nu in het oude Europa de onteigening van de arbeider van zijn arbeidsvoorwaarden tot
stand gebracht, dus kapitaal en loonarbeid geschapen? Door een contrat social (maatschappelijk