Het Kapitaal - Marxists Internet Archive

4. Het meerproduct
Het deel van het product dat de meerwaarde vertegenwoordigt (in ons tweede voorbeeld 1 / 10 van
20 pond, dus 2 pond garen), noemen we het meerproduct (surplus product, produit net). Zoals de
meerwaardevoet wordt bepaald door de verhouding, niet tot het geheel maar tot het variabele bestanddeel
van het kapitaal, zo wordt de grootte van het meerproduct bepaald door de verhouding,
niet tot de rest van het totale product maar tot het deel van het product, dat de noodzakelijke arbeid
vertegenwoordigt. Aangezien het uiteindelijke doel van de kapitalistische productie de productie
van meerwaarde is, wordt de mate van rijkdom niet afgemeten aan de absolute grootte van
het product, maar aan de relatieve grootte van het meerproduct.[34]
De som van de noodzakelijke arbeid en de meerarbeid, de tijdsruimte waarin de arbeider het
waarde-equivalent van zijn arbeidskracht en de meerwaarde produceert vormt de absolute grootte
van zijn arbeidstijd — de arbeidsdag (working day).
_______________
[26a] ‘Indien we de waarde van het toegepaste vaste kapitaal meerekenen als deel van hetgeen is
voorgeschoten, dan moeten we de resterende waarde, die aan het einde van het jaar van een dergelijk
kapitaal overblijft, beschouwen als een deel van de jaarlijkse opbrengsten.’ Malthus, Principles
of Political Economy, tweede druk, London, 1836, p. 269.
[27] Noot bij de tweede druk. Het spreekt vanzelf dat, zoals Lucretius zei: ‘nil posse creari de nihilo’,
uit niets komt niets. ‘Waardeschepping’ is omzetting van arbeidskracht in arbeid en op haar
beurt is arbeidskracht in de eerste plaats natuurstof, welke in menselijk organisme is omgezet.
[28] Op dezelfde manier als de Engelsen spreken over rate of profit (winstvoet), rate of interest
(interestvoet) enzovoort. We zullen in Boek III zien dat de winstvoet gemakkelijk te begrijpen is
zodra men de wetten van de meerwaarde kent. Langs omgekeerde weg begrijpt men noch het een,
noch het ander.
[28a] [Noot bij de derde druk. De schrijver hanteert hier de gebruikelijke economische terminologie.
Men zal zich herinneren dat op p. 113 werd aangetoond dat in werkelijkheid niet de kapitalist
de arbeider, maar de arbeider de kapitalist ‘voorschiet’. -F.E.]
[29] Tot nu toe hebben we in dit boek de term ‘noodzakelijke arbeidstijd’ gebruikt voor de arbeidstijd,
die maatschappelijk noodzakelijk was voor de productie van een waar in het algemeen.
Van nu af aan gebruiken we de term ook voor de arbeidstijd, die noodzakelijk is voor de productie
van de bijzondere waar arbeidskracht. Het gebruik van dezelfde technische termen in verschillende
betekenissen is onaangenaam, maar is in geen enkele wetenschap geheel te vermijden. Vergelijk
bijvoorbeeld de hogere en de lagere wiskunde.
[30] Met de genialiteit van een Gottsched [Noot van de vertaler: Gottsched werd beschouwd als
een pietluttige estheticus.] ontdekt de heer Wilhelm Thucydides Roscher dat, indien de vorming
van meerwaarde of meerproduct en de daarmee samenhangende accumulatie in het heden te danken
is aan de ‘spaarzaamheid’ van de kapitalist (die daarvoor ‘bijvoorbeeld interest verlangt’),
daarentegen ‘op de laagste trappen van beschaving. . . de zwakkeren door de sterkeren worden
gedwongen tot spaarzaamheid’ (t.a.p., pp. 82, 78). Besparing van arbeid? Of van de niet aanwezige
overvloed van producten? Behalve door werkelijke onkunde is het door een apologetische
angst voor een nauwkeurige analyse van waarde en meerwaarde en voor mogelijke netelige en