21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

112 Ludovico Bertonio<br />

comido: sawrichaña.<br />

Carne de animales silvestres. Suni aycha; como la de<br />

vicuñas y venados.<br />

Carne fresca recién muerta. Sü aycha.<br />

Carne cruda. Ch'uqi aycha.<br />

Carne de carnero y de cualquiera que muere de<br />

enfermedad. Tana aycha.<br />

Carne humana. Jaqi aycha. Y así se dirá de otros<br />

animales: qawra, quchi, wari aycha, &c.<br />

Carne mal guisada o podrida. Janqu aycha, ñusata,<br />

jimutata.<br />

Carne mortecina, que le dio cierta pestilencia. Aña<br />

aycha. Vide: a- no. 64.<br />

Carne junto al corazón del carnero o piltrafa.<br />

Janaja aycha.<br />

Carne sin hueso. Janchillchapi.<br />

Carne de perro, uno que es recio de complexión.<br />

Yawirkha janchini.<br />

Carne o tasajos. Larata aycha.<br />

Carne a medio secar. Lasu aycha.<br />

Carne de mejillón. Lluq'i, ch'ulu aycha.<br />

Carnicería. Aycha tinta vel alasisiwi. + Despensa para<br />

guardarla: aycha uta.<br />

Carnicero. Aychakamana, mañasu.<br />

Carnero de las Indias. Qawra.<br />

Carnero macho. Urqu qawra. A la hembra: qachu<br />

qawra.<br />

Carnero muy largo de pescuezo. Suq'ali, kunkaña<br />

qawra.<br />

Carnero y cualquiera otra cosa con que rescatan<br />

otra. Taja qawra.<br />

Carnero con collar de cuero para señal. Qullullu<br />

ajanuni qawra.<br />

Carnero que por derrama ofrecían a los demonios.<br />

Anjru qawra.<br />

Carnero que da el padre a su hijo o el tro a su<br />

sobrino. Jinchuma.<br />

Carnero de orejas muy grandes que se le redoblan.<br />

Jinchu liwi vel jinchu q'iwi qawra.<br />

Carnero raso. Waka qawra.<br />

Carnero mestizo, de vicuña y carnero; y es<br />

pequeño. Wari qawra.<br />

Carnero fuerte de carga. K'usu k'usu t'awrani.<br />

Carnero cansadizo, por ser algo manco. Lama<br />

qawra.<br />

Camero entre raso y lanudo. Pulla.<br />

Carnero lanudo. T'awrani.<br />

Carnero nunca cargado. Puruma vel llamu qawra. +<br />

Comenzar a cargarle: llamuña.<br />

Carnero o poco que no tiene pelo de lana en el<br />

espinazo y lanudo en lo demás. Q'ara q'ara,<br />

saxawalla, chaxchalla qawra.<br />

Carnero o paco de la tierra. Jallpaqa.<br />

Cariño. Nayrathpacha amawawi. Tener con alguno:<br />

nayratpacha amawataja, uka manqha sararakiña,<br />

jani jaytaña, jani armaña.<br />

Carpintero. Idem: vel qulli kamana, q'iru kamana.<br />

Carpintería. Idem: vel q'iru iranaqawi uta.<br />

Carrillo. Nawna. + Comer a dos carrillos: puraparu<br />

ch'amuri, khisturi, manq'iri.<br />

Carrillos de ambos lados. Purapa nawna, pä aja tuqi<br />

nawna.<br />

Canillo de un lado. Mä aja vel jaqha tuqi nawna.<br />

Camilos comidos de sarna, viruelas, &c. P'utu p'utu,<br />

lutu tutu nawna.<br />

Carrilludo. Nawnaña, nawna qatati, nawna pultutu.<br />

Carrillo o rueda para subir la lámpara, piedras,<br />

&c. Wayuña.<br />

Carta misiva. Qillqa. + Él que lleva: qillqa apiri.<br />

Carta de pago. Idem: Carta misiva. Aunque<br />

corruptamente dicen carta ti paqu.<br />

Casa. Uta. + Dueño de ella: utani.<br />

Casa real. Mayqu uta, quntur uta.<br />

Casa con sobrado. Utaxaru uta.<br />

Casa de los chasquis. Chaski uta.<br />

Casa cubierta de tejas. Sañu uta.<br />

Casa cuadrada sin mojinete. Sunturu uta.<br />

Casa yerma. Tajata, tantata, ch'usa, japlla uta.<br />

Casa sin techo, las paredes solas. Utawi.<br />

Casa cubierta con poco ichu. Llujlla.<br />

Casa que tiene el tejado viejo. Phara.<br />

Casa de mucha abundancia. Pututu, jüriri uta.<br />

Casa redonda. Mulluq'u uta; y si tiene mástil en<br />

medio: tutuni uta.<br />

Casa, familia. Utaninaka.<br />

Casa de consejo o cabildo. Taqhasiña, irjasiña uta.<br />

Casa que comúnmente llaman del cabildo o<br />

corregidor. Sañu uta<br />

Casarse el varón o la mujer. Kasarasiña.<br />

Casarse el varón. Marmiyasiña.<br />

Casarse la mujer. Jaynuwasiña vel chacharu jaysaña.<br />

Casarse con un rico. Utparu purintaña, jithintaña.<br />

Casar a otro. Kasarana, kasarasäña, chikthapiña,<br />

irpthapiña vel chinuthapiña.<br />

Casar su hija. Chacharu churasiña.<br />

Casarla de repente. Puchaja khakhaña, llupthapiña. Y<br />

es común a hijo e hija.<br />

Casar administrando el sacramento del<br />

matrimonio. Kasaraña, amparapura katusäña.<br />

Casarse bien o mal. Jiski vel yanqha marmiru puriña<br />

vel chacharu; según el que hablare. Casamiento.<br />

Kasarasiña, kasarasiwi. Vide: matrimonio.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!