21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

144 Ludovico Bertonio<br />

jaraxaña vel waxllixaña. Vide: derribar.<br />

Deshacer el concierto. Janichasxaña, kutiräsxaña.<br />

Desherbar. Quraña, ñuq'iña. Idem: thumiña.<br />

Deshilar. Isi k'ichiqaña, k'ichiraña, phiskuraña,<br />

sularaña, sikharaña.<br />

Deshilarse el vestido. Thathaxtaña, yayujaña,<br />

waranuqaña, palluqxaña.<br />

Deshollar. Lluch'uraña, ch'äraña, wik'araña, chäsuña,<br />

lluch'usuña.<br />

Deshollar el cuy por superstición. Wanq'u ch'äña.<br />

Deshollar, rasguñar un poco. Lluch'iraña,<br />

qhachuraña.<br />

Deshollarse así. Lluch'irasiña, &c.<br />

Deshollarse el rostro por el frío, las papas, &c.<br />

Ajanu vel nawna pajurti, qaqapti.<br />

Deshollarse alguna parte del cuerpo. Ch'inqarasiña,<br />

llawch'irpäsiña.<br />

Deshojar. Sich'iraña vel jich'iraña, jusq'uraña.<br />

Deshollejar. Vide: descuartizar.<br />

Deshollinar. Qimisa thalaña, thalaraña, jawq'araña,<br />

nuwaraña.<br />

Deshonestidad. Q'añu jucha.<br />

Deshonesto. Q'añu juchaki tuliri.<br />

Deshonesto que con todas anda. Markani urqu,<br />

jañachu, marmi qawaya, aniqawaya.<br />

Deshonesta. Vide: dar su cuerpo.<br />

Deshonestas palabras, cantares, &c. Q'añu arunaka,<br />

warurunaka, &c.<br />

Deshonrar. Vide: afrentar.<br />

Deshonrar doncella. Waxlliña.<br />

Deshonrada así. Waxllita.<br />

Deshonrado. Chupiwisa, qhaxsiwisa.<br />

Deshonra. Qhaxsiwisa vel chupiwisa kankaña.<br />

Deshonrarse unos a otros de palabra. Tuqisiña,<br />

sillpisiña. Vide supra: afrentarse.<br />

Desierto. Wasara uraqi, japhalla uraqi, suni, payi.<br />

Desigual. Pilla, ch'ulla.<br />

Desiguales cosas cuando son muchas, una más<br />

larga que otra. Jilusu jilantata, jithusu jithintata.<br />

Desigualmente dar. Chakhuki churaña.<br />

Desigualmente tratar. Sullkachaña, jilachaña.<br />

Deslavado, desvergonzudo. Yawripara, llakinawi,<br />

llakimana, jani wati. Vide: desvergonzado.<br />

Deslenguado. Lakhaña, chuchala, lakha warira, laka<br />

kalla vel chiji lakha.<br />

Desleir. Pituña, qaywiña.<br />

Desleir el ají. Q'apiña.<br />

Desleal. Jamqu, chari jaqi.<br />

Deslizarse. Lluch'uxtaña, thalaxtaña.<br />

Deslizar. Vide: resbalar.<br />

Deslizarse de las manos. Vide: escabullirse.<br />

Deslizadero. Llusta llusta vel jurma jurma uraqi.<br />

Deslumbrar la luz, la nieve, &c. Qhana. Idem: nina,<br />

khunu, surump'i.<br />

Deslumbrar con el candil. Ninanä surump'ätha.<br />

Deslustrarse el vestido. Qisraña, malaña, kutiña,<br />

churiptaña, märu jaxsuña.<br />

Deslustrado. Qisrata, malata, churi.<br />

Desmandarse en hablar impertinentemente.<br />

Aruwäsiña, qhanamanaña, aru chuchaña.<br />

Desmandarse en hablar contra alguno. Aru<br />

waxlliña, manqa.<br />

Desmandarse de la manada algún animal.<br />

Jawraqaña, jalaqaña. 3 -qi.<br />

Desmandarse así el hombre. Saraqaña.<br />

Desmandarse así corriendo. Jasaqaña, phatiqaña. 3<br />

-qi.<br />

Desmayar. Vide: acobardarse.<br />

Desmayar de enfermedad. Tukukipaña, t'ukukiptaña.<br />

Desmayar quedando sin sentido. Chuyma<br />

t'akhartitu, t'akukipitu.<br />

Desmayar de hambre. Manq'atha t'akukiptaña,<br />

khatikipaña, thäxtaña, t'apaxataña, t'apaña,<br />

säkiptaña, jiwakiptaña.<br />

Desmayo, parasismo. Takhartaña, jiwartaña,<br />

samkartaña.<br />

Desmazalado. Ixi, lip'ichi, amaya jiwata.<br />

Desmembrar. T'iwraña, t'iwranuqaña, kharinuqaña,<br />

muq'utha qhajasuña.<br />

Desmedrado, flaco. Tukaritata, phisuwata waywata,<br />

tukan saxi, parpa isilla.<br />

Desmentir. K'aristawa saña.<br />

Desmentido. K'aristawa saña.<br />

Desmentir, no ajustar. Jaqhasjasiña.<br />

Desmenuzar los terrones. Challmaña, challmaraña,<br />

q'upaña, q'uparaña.<br />

Desmenuzarse algo. Pakinuqtaña, p'ataxtaña,<br />

phallajraña t'unasiña.<br />

Desmenuzar en muchos pedazos. T'unanuqaña, jisk'a<br />

jisk'a jaläña.<br />

Desmochar. Vide: chapodar.<br />

Desmontar. Llujiña, nuwarpaña, t'ak'aña, phataraña,<br />

llujirpäña.<br />

Desmonte. Llujita, llujirpäta, &c.<br />

Desmoronado. Willk'i.<br />

Desnarigado. Nasa muru vel khariqata.<br />

Desnarigar. Nasa mururaña, &c.<br />

Desnudarse. Inq'illusnuña, isillusnuña. Estos son<br />

verbos generales.<br />

Desnudarse la camiseta. Qhawallasnuña.<br />

Desnudarse el vestido sacerdotal y cualquier otro<br />

disfraz. Jarasxaña.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!