LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
144 Ludovico Bertonio<br />
jaraxaña vel waxllixaña. Vide: derribar.<br />
Deshacer el concierto. Janichasxaña, kutiräsxaña.<br />
Desherbar. Quraña, ñuq'iña. Idem: thumiña.<br />
Deshilar. Isi k'ichiqaña, k'ichiraña, phiskuraña,<br />
sularaña, sikharaña.<br />
Deshilarse el vestido. Thathaxtaña, yayujaña,<br />
waranuqaña, palluqxaña.<br />
Deshollar. Lluch'uraña, ch'äraña, wik'araña, chäsuña,<br />
lluch'usuña.<br />
Deshollar el cuy por superstición. Wanq'u ch'äña.<br />
Deshollar, rasguñar un poco. Lluch'iraña,<br />
qhachuraña.<br />
Deshollarse así. Lluch'irasiña, &c.<br />
Deshollarse el rostro por el frío, las papas, &c.<br />
Ajanu vel nawna pajurti, qaqapti.<br />
Deshollarse alguna parte del cuerpo. Ch'inqarasiña,<br />
llawch'irpäsiña.<br />
Deshojar. Sich'iraña vel jich'iraña, jusq'uraña.<br />
Deshollejar. Vide: descuartizar.<br />
Deshollinar. Qimisa thalaña, thalaraña, jawq'araña,<br />
nuwaraña.<br />
Deshonestidad. Q'añu jucha.<br />
Deshonesto. Q'añu juchaki tuliri.<br />
Deshonesto que con todas anda. Markani urqu,<br />
jañachu, marmi qawaya, aniqawaya.<br />
Deshonesta. Vide: dar su cuerpo.<br />
Deshonestas palabras, cantares, &c. Q'añu arunaka,<br />
warurunaka, &c.<br />
Deshonrar. Vide: afrentar.<br />
Deshonrar doncella. Waxlliña.<br />
Deshonrada así. Waxllita.<br />
Deshonrado. Chupiwisa, qhaxsiwisa.<br />
Deshonra. Qhaxsiwisa vel chupiwisa kankaña.<br />
Deshonrarse unos a otros de palabra. Tuqisiña,<br />
sillpisiña. Vide supra: afrentarse.<br />
Desierto. Wasara uraqi, japhalla uraqi, suni, payi.<br />
Desigual. Pilla, ch'ulla.<br />
Desiguales cosas cuando son muchas, una más<br />
larga que otra. Jilusu jilantata, jithusu jithintata.<br />
Desigualmente dar. Chakhuki churaña.<br />
Desigualmente tratar. Sullkachaña, jilachaña.<br />
Deslavado, desvergonzudo. Yawripara, llakinawi,<br />
llakimana, jani wati. Vide: desvergonzado.<br />
Deslenguado. Lakhaña, chuchala, lakha warira, laka<br />
kalla vel chiji lakha.<br />
Desleir. Pituña, qaywiña.<br />
Desleir el ají. Q'apiña.<br />
Desleal. Jamqu, chari jaqi.<br />
Deslizarse. Lluch'uxtaña, thalaxtaña.<br />
Deslizar. Vide: resbalar.<br />
Deslizarse de las manos. Vide: escabullirse.<br />
Deslizadero. Llusta llusta vel jurma jurma uraqi.<br />
Deslumbrar la luz, la nieve, &c. Qhana. Idem: nina,<br />
khunu, surump'i.<br />
Deslumbrar con el candil. Ninanä surump'ätha.<br />
Deslustrarse el vestido. Qisraña, malaña, kutiña,<br />
churiptaña, märu jaxsuña.<br />
Deslustrado. Qisrata, malata, churi.<br />
Desmandarse en hablar impertinentemente.<br />
Aruwäsiña, qhanamanaña, aru chuchaña.<br />
Desmandarse en hablar contra alguno. Aru<br />
waxlliña, manqa.<br />
Desmandarse de la manada algún animal.<br />
Jawraqaña, jalaqaña. 3 -qi.<br />
Desmandarse así el hombre. Saraqaña.<br />
Desmandarse así corriendo. Jasaqaña, phatiqaña. 3<br />
-qi.<br />
Desmayar. Vide: acobardarse.<br />
Desmayar de enfermedad. Tukukipaña, t'ukukiptaña.<br />
Desmayar quedando sin sentido. Chuyma<br />
t'akhartitu, t'akukipitu.<br />
Desmayar de hambre. Manq'atha t'akukiptaña,<br />
khatikipaña, thäxtaña, t'apaxataña, t'apaña,<br />
säkiptaña, jiwakiptaña.<br />
Desmayo, parasismo. Takhartaña, jiwartaña,<br />
samkartaña.<br />
Desmazalado. Ixi, lip'ichi, amaya jiwata.<br />
Desmembrar. T'iwraña, t'iwranuqaña, kharinuqaña,<br />
muq'utha qhajasuña.<br />
Desmedrado, flaco. Tukaritata, phisuwata waywata,<br />
tukan saxi, parpa isilla.<br />
Desmentir. K'aristawa saña.<br />
Desmentido. K'aristawa saña.<br />
Desmentir, no ajustar. Jaqhasjasiña.<br />
Desmenuzar los terrones. Challmaña, challmaraña,<br />
q'upaña, q'uparaña.<br />
Desmenuzarse algo. Pakinuqtaña, p'ataxtaña,<br />
phallajraña t'unasiña.<br />
Desmenuzar en muchos pedazos. T'unanuqaña, jisk'a<br />
jisk'a jaläña.<br />
Desmochar. Vide: chapodar.<br />
Desmontar. Llujiña, nuwarpaña, t'ak'aña, phataraña,<br />
llujirpäña.<br />
Desmonte. Llujita, llujirpäta, &c.<br />
Desmoronado. Willk'i.<br />
Desnarigado. Nasa muru vel khariqata.<br />
Desnarigar. Nasa mururaña, &c.<br />
Desnudarse. Inq'illusnuña, isillusnuña. Estos son<br />
verbos generales.<br />
Desnudarse la camiseta. Qhawallasnuña.<br />
Desnudarse el vestido sacerdotal y cualquier otro<br />
disfraz. Jarasxaña.