21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

124 Ludovico Bertonio<br />

Confesarse sin arrepentimiento. Juchatha jani<br />

kichusisina, jani llakisisina confesaña.<br />

Confesar la fe. Diosana arupa qhanaki chiqawa saña<br />

vel iyasaña.<br />

Confiar en la hacienda, fuerzas, &c. Haciendani,<br />

ch'amanithawa saña.<br />

Confinar. Qurphasiña, qurphanipura kankaña.<br />

Confines de la tierra. Uraqina thaxsipa.<br />

Confines de las chácaras. Yapunakana qurphapa,<br />

qillinkapa, saywapa, achachipa, chutapa.<br />

Confines, tierras que tienen un mismo mojón.<br />

Qurphasini pura uraqi, yapu, &c.<br />

Confortarse. Vide: animarse.<br />

Confortar. Vide: animar, alentar.<br />

Confirmar a otro en el propósito, de hacer algo.<br />

Luraja sawipana thur'it'äña.<br />

Confirmar el Obispo. Confirmaña.<br />

Confirmación. Idem. + Administrarla. Confirmación<br />

sacramentona apaxataña.<br />

Conformarse. Vide: ajustarse.<br />

Conformarse los dichos. Sawipa arusiwipa<br />

t'uruxtusnu, turuxti, tinkusi.<br />

Confundirse mezclándose las cosas entre sí.<br />

Jurqasiña, thuywisiña, llamchisiña, ch'axrusiña,<br />

minusiña vel jarqathapitaña, &c.<br />

Confundir. Jarqasäña, jarqathapitäña, &c.<br />

Confundirse. Vide: avergonzarse.<br />

Confundir. Vide: avergonzar.<br />

Confundir revolviendo. Allikipa alliruruña.<br />

Confundido, mezclado. Jarqa vel jarqata, ch'axru vel<br />

ch'axruta.<br />

Congelarse el carámbano. Chullunkäptaña,<br />

chukuchukuptaña.<br />

Congelarse lo derretido, la leche, &c. Thät'aña,<br />

thäwijaña, thäramukutaña.<br />

Conjeturar. Jamut'aña. Vide supra: adivinar.<br />

Conjetura. Jamut'aña.<br />

Congojarse. Llakisiña, kapiña, pisiña, khuyasiña,<br />

p'utup'aywäsita, qhinskataña, pharakataña,<br />

jaxsakataña, tatamamäña, thuthuqaqa jalaña. Vide:<br />

afligirse.<br />

Congojarse el enfermo. Qhurpaña, ñat'aña, ayquña.<br />

Congoja. Vide: aflicción.<br />

Congojado. Thuthuqaqa jaliri.<br />

Conjunción de la Luna. Jayri. + A media noche será<br />

conjunción: chika aruma jayriniwa. Dos días hay<br />

de aquí a la conjunción: jayriru paya urukiwa.<br />

Cuatro días son de creciente: jayritha akaru pusi<br />

uruwa.<br />

Conjurarse contra el Rey. Mayqu jiwäñataki<br />

surasiña vel surasisina wakixäsiña.<br />

Conocer. Ullt'aña, ullkataña, phankhaña, tuñapuña.<br />

Conocer que uno es bonazo de condición o que es<br />

de poco saber. Chuyma warkutataña, warkutaña.<br />

Conocer de repente. Ullthaptaña, phankathaptaña.<br />

Conocerse. Ullt'asiña, phankasiña, tuñapusiña.<br />

Conocer mujer pecando. Aniña, juchachasiña,<br />

warmimpi jakisiña.<br />

Conocer varón así. Chachampi jakisiña,<br />

juchachasiña, anisiña, miqha laykuña.<br />

Conocida de varón. Chachampi jakisita, juchachasita,<br />

chachana anita. + No conocida: jani chachana<br />

anita, inqata, llamkt'ata, inqat'ata, jani miqani, jani<br />

chachampi jakisiri.<br />

Conocido. Vide: famoso.<br />

Conocidamente. Qhanaki, jaya qhana, jani pampa.<br />

Con qué conciencia. Kuna chuymani.<br />

Conquistar gente. Jaqichaña, jaqichasiña. Vide:<br />

vencer.<br />

Con razón lo hizo. Chiqatha, juchata, yatha, chiqaki<br />

lurana.<br />

Con razón tengo hambre, pues no he almorzado.<br />

Chiqaki manq'ajachitu, awtjitu, jani<br />

almorzawijatha vel lakha jaru sunawi saranaqasina.<br />

Conseja. Vide: fábula.<br />

Consejo dar. Vide: aconsejar.<br />

Consejo. Iwxaña, aru churaña.<br />

Conseguir. Vide: alcanzar.<br />

Consiguientemente, o por orden como están.<br />

Thiyatha thiyatha, sarapatkama, saratapatkama.<br />

Conseguirse uno de otro. Mistuna, miraña, yuruña,<br />

p'axalliña.<br />

Consiguiente, cosa que se sigue tras otra por su<br />

orden. Ukaxaru arkiri.<br />

Con ser rico o por más que eres rico o siendo rico<br />

no das limosna. Ancha qhapaqasinsa, paña<br />

qhapaqasinsa jani wajchanakaru khuyritati.<br />

Consentir que le digan o hagan. Esto se dice con la<br />

partícula así interpuesta a los verbos, v.g.<br />

Consentir que le aporreen. Jaychäsiña.<br />

Consentir que le digan. Säsiña.<br />

Consentir que le hurten. Luntatäsiña.<br />

Consentir que mofen de él. Tuqiyasiña vel<br />

tuqäsiña.<br />

Consentimiento. Iyasaña, iyasawi, wäsawi.<br />

Consentir. Vide: conceder.<br />

Conserva. Idem.<br />

Conservar. Katujasiña, waqaychaña.<br />

Considerar. Jamut'aña, k'aywisiña, k'aywinuqasiña,<br />

jamuta jamanuqasiña.<br />

Considerado, acuerdo. Kunasa, chuymampi luriri,<br />

amuta amanuqiri.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!