LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
124 Ludovico Bertonio<br />
Confesarse sin arrepentimiento. Juchatha jani<br />
kichusisina, jani llakisisina confesaña.<br />
Confesar la fe. Diosana arupa qhanaki chiqawa saña<br />
vel iyasaña.<br />
Confiar en la hacienda, fuerzas, &c. Haciendani,<br />
ch'amanithawa saña.<br />
Confinar. Qurphasiña, qurphanipura kankaña.<br />
Confines de la tierra. Uraqina thaxsipa.<br />
Confines de las chácaras. Yapunakana qurphapa,<br />
qillinkapa, saywapa, achachipa, chutapa.<br />
Confines, tierras que tienen un mismo mojón.<br />
Qurphasini pura uraqi, yapu, &c.<br />
Confortarse. Vide: animarse.<br />
Confortar. Vide: animar, alentar.<br />
Confirmar a otro en el propósito, de hacer algo.<br />
Luraja sawipana thur'it'äña.<br />
Confirmar el Obispo. Confirmaña.<br />
Confirmación. Idem. + Administrarla. Confirmación<br />
sacramentona apaxataña.<br />
Conformarse. Vide: ajustarse.<br />
Conformarse los dichos. Sawipa arusiwipa<br />
t'uruxtusnu, turuxti, tinkusi.<br />
Confundirse mezclándose las cosas entre sí.<br />
Jurqasiña, thuywisiña, llamchisiña, ch'axrusiña,<br />
minusiña vel jarqathapitaña, &c.<br />
Confundir. Jarqasäña, jarqathapitäña, &c.<br />
Confundirse. Vide: avergonzarse.<br />
Confundir. Vide: avergonzar.<br />
Confundir revolviendo. Allikipa alliruruña.<br />
Confundido, mezclado. Jarqa vel jarqata, ch'axru vel<br />
ch'axruta.<br />
Congelarse el carámbano. Chullunkäptaña,<br />
chukuchukuptaña.<br />
Congelarse lo derretido, la leche, &c. Thät'aña,<br />
thäwijaña, thäramukutaña.<br />
Conjeturar. Jamut'aña. Vide supra: adivinar.<br />
Conjetura. Jamut'aña.<br />
Congojarse. Llakisiña, kapiña, pisiña, khuyasiña,<br />
p'utup'aywäsita, qhinskataña, pharakataña,<br />
jaxsakataña, tatamamäña, thuthuqaqa jalaña. Vide:<br />
afligirse.<br />
Congojarse el enfermo. Qhurpaña, ñat'aña, ayquña.<br />
Congoja. Vide: aflicción.<br />
Congojado. Thuthuqaqa jaliri.<br />
Conjunción de la Luna. Jayri. + A media noche será<br />
conjunción: chika aruma jayriniwa. Dos días hay<br />
de aquí a la conjunción: jayriru paya urukiwa.<br />
Cuatro días son de creciente: jayritha akaru pusi<br />
uruwa.<br />
Conjurarse contra el Rey. Mayqu jiwäñataki<br />
surasiña vel surasisina wakixäsiña.<br />
Conocer. Ullt'aña, ullkataña, phankhaña, tuñapuña.<br />
Conocer que uno es bonazo de condición o que es<br />
de poco saber. Chuyma warkutataña, warkutaña.<br />
Conocer de repente. Ullthaptaña, phankathaptaña.<br />
Conocerse. Ullt'asiña, phankasiña, tuñapusiña.<br />
Conocer mujer pecando. Aniña, juchachasiña,<br />
warmimpi jakisiña.<br />
Conocer varón así. Chachampi jakisiña,<br />
juchachasiña, anisiña, miqha laykuña.<br />
Conocida de varón. Chachampi jakisita, juchachasita,<br />
chachana anita. + No conocida: jani chachana<br />
anita, inqata, llamkt'ata, inqat'ata, jani miqani, jani<br />
chachampi jakisiri.<br />
Conocido. Vide: famoso.<br />
Conocidamente. Qhanaki, jaya qhana, jani pampa.<br />
Con qué conciencia. Kuna chuymani.<br />
Conquistar gente. Jaqichaña, jaqichasiña. Vide:<br />
vencer.<br />
Con razón lo hizo. Chiqatha, juchata, yatha, chiqaki<br />
lurana.<br />
Con razón tengo hambre, pues no he almorzado.<br />
Chiqaki manq'ajachitu, awtjitu, jani<br />
almorzawijatha vel lakha jaru sunawi saranaqasina.<br />
Conseja. Vide: fábula.<br />
Consejo dar. Vide: aconsejar.<br />
Consejo. Iwxaña, aru churaña.<br />
Conseguir. Vide: alcanzar.<br />
Consiguientemente, o por orden como están.<br />
Thiyatha thiyatha, sarapatkama, saratapatkama.<br />
Conseguirse uno de otro. Mistuna, miraña, yuruña,<br />
p'axalliña.<br />
Consiguiente, cosa que se sigue tras otra por su<br />
orden. Ukaxaru arkiri.<br />
Con ser rico o por más que eres rico o siendo rico<br />
no das limosna. Ancha qhapaqasinsa, paña<br />
qhapaqasinsa jani wajchanakaru khuyritati.<br />
Consentir que le digan o hagan. Esto se dice con la<br />
partícula así interpuesta a los verbos, v.g.<br />
Consentir que le aporreen. Jaychäsiña.<br />
Consentir que le digan. Säsiña.<br />
Consentir que le hurten. Luntatäsiña.<br />
Consentir que mofen de él. Tuqiyasiña vel<br />
tuqäsiña.<br />
Consentimiento. Iyasaña, iyasawi, wäsawi.<br />
Consentir. Vide: conceder.<br />
Conserva. Idem.<br />
Conservar. Katujasiña, waqaychaña.<br />
Considerar. Jamut'aña, k'aywisiña, k'aywinuqasiña,<br />
jamuta jamanuqasiña.<br />
Considerado, acuerdo. Kunasa, chuymampi luriri,<br />
amuta amanuqiri.