21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

204 Ludovico Bertonio<br />

Levantar costra la pared. Pirqa p'usutati, punkitati.<br />

Levantar en pie una columna, un palo, un bolo, &c.<br />

Sät'aña.<br />

Levantar una pared de piedras o terrones a secas.<br />

Saywat'aña, qillinkit'aña, qhiyllit'aña.<br />

Levantar testimonio diciendo que hurtó, mató, &c.<br />

Luntata tumpaña, jaqi jiwayiri tumpaña.<br />

Levantar cabeza en ganar. Jaqiptaña, jaqiptxaña.<br />

Levantar cabeza el enfermo. Ullutxaña, larutxaña,<br />

chillkutxaña, chankutxaña.<br />

Levantar los ojos. Ullutaña.<br />

Levantarse con dificultad. Kirputaña, kamputaña,<br />

chankutaña.<br />

Levantarse lo enlucido de la pared. K'ank'uthaltaña,<br />

lluch'uthaltaña.<br />

Levantarse con el dinero de otro: qullqipa<br />

qullqitxaña. Con los carneros: qawrapa<br />

qawratxaña. Con la chácara: yaputxaña. Y así de<br />

todas cosas componiendo los nombres con -txa o<br />

-t'xa.<br />

Levantarse corriendo. Jasutaña. Y lo mismo se hará<br />

en todos los verbos de movimiento.<br />

Levantarse la espuma. Jupuqusnuña, jupuqutusnuña.<br />

Levantarse en pie la multitud. Aphuthaltaña,<br />

jump'uxthaltaña.<br />

Levantarse en pie uno. Sarutaña vel sät'aña.<br />

Levantarse alborotado. Pharaxtaña, pharaxthaptaña,<br />

thuquthaptaña.<br />

Levantarse. Vide: revelarse.<br />

Levantarse para huír. Iruthaltaña.<br />

Levantarse el niño que comienza a andar. Sunutaña.<br />

Levantarse las faldas. Lint'ut'asiña.<br />

Levantarse la llama. Nakhutaña.<br />

Levantarse las olas. Uxi maputi.<br />

Levantarse muchos en hilera. Tiluthaltaña.<br />

Levantarse el aire. Thä puri, saruti.<br />

Levantarse el polvo. T'umiña vel t'ürimiña.<br />

Levantarse de puntillas en pie. Phaphallitha, sillutha<br />

sät'aña.<br />

Lejos. Jaya.<br />

Lejano. Jayäpaña. )( Jak'äpaña.<br />

Ley o costumbre de alguna nación. Sara vel jaka. +<br />

Tenerla: sarani.<br />

Ley de Dios. Diosana kamachita arupa.<br />

Leyenda de santos. Santonakana lurawipa qillqa vel<br />

libro.<br />

Liar. Vide: atar.<br />

Lías. Yaphi, yaphiña.<br />

Liberal. Vide: largo dadivoso.<br />

Liberalidad. Vide: largueza.<br />

Liberal en obrar. Vide: diligente.<br />

Librarse. Qhispiña, jakaña.<br />

Librarse de cuidado o trabajo. Samarxaña,<br />

jakarxaña.<br />

Librar. Qhispäña, jakäña, jakaraña.<br />

Librar por fuerza de las manos de otro. K'ak'usuña,<br />

qhajusuña, millk'usuña.<br />

Librar bien de algún trabajo, camino, &c.<br />

Kasithapaki, jiskiki mistuña.<br />

Librar mal. Yanqharu, chijiru, jucharu puriña,<br />

jalantaña.<br />

Libre de peligro. Kasithapaki.<br />

Libre, no sujeto. Chuymakama jaqi, jani paquma,<br />

jani jalata, puruma jaqi.<br />

Libre de cuidado. Jani kunakamani, jani chhuluni,<br />

jani waykani.<br />

Libre de sospecha. Jani tumpaña, jani ch'ipuqu, jani<br />

unaqu.<br />

Libre de pecado. Jani juchani, jani kamani, jani<br />

anani, jani chillani, jani muquni, wayruruki,<br />

llumpaqaki, &c.<br />

Libre de tentaciones y aflixiones. Jani watunqäta,<br />

jani ch'axmita, jani walaxtäta.<br />

Libre de purgatorio el que no va allá. Jani<br />

purkatuyru maluri.<br />

Libre del purgatorio, el que salió. Purkatuyrutha<br />

misturi.<br />

Libre alvedrío. Chuymakamakankaña.<br />

Libre, atrevido. Jani wati, jani qhï, jani llaki, jani<br />

watina apantasita, yawripara, qhaxsiwisa<br />

qhaxsinawi, mullawisa, llakimana, llakinawi,<br />

ch'ujinawi, yawri ajanu. Vide: desvergonzado.<br />

Libre de tributo. Tasawisa qamawisa, jani tasani<br />

jusq'uta juru.<br />

Libertad, atrevimiento. Jani watikankaña, jani<br />

qhïkankaña, &c.<br />

Libertad del hombre. Chuymakama kankaña. +<br />

Darla al esclavo: chuymakamama saña. Idem:<br />

chuymapathapha saña.<br />

Libro. Tika qillqa, tika libro.<br />

Libro en blanco. Qillqamä, qillqanawi libro.<br />

Licencia. Idem: vel aru, lakha, &c. Con tu licencia iré<br />

al campo: jumana arumatha, lakhamatha,<br />

licenciatha vel licenciamampi pamparu maja. +<br />

Darla: churaña mayna, iyasaña, wäsaña. + Pedirla<br />

de su padre: awkijana maysiña, awkijatha vel<br />

jawkijaru.<br />

Lícito ser algo. Wakisiña, yatisitha. Lícito es<br />

defenderse de sus enemigos: awqanakpatha,<br />

jaqaräsiña, wakisipi.<br />

Licor. Uma vel mark'a, jurma.<br />

Lidiar toros. Wakha anatäña vel wakhampi anataña.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!