21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Vocabulario de la Lengua Aymara 331<br />

Chhukusu, chhukuntaña. No hacer sino salir y<br />

entrar.<br />

Chhukhuranttaña, jusuranttaña. Sumirse o entrarse<br />

dentro corriendo.<br />

Chhukhutusnuña. Salir sobre otros el que es mayor<br />

de cuerpo.<br />

Chhullchu, tukari. Flaco, sarnoso.<br />

Chhullchunaqaña. Andar con dificultad el que está<br />

flaco.<br />

Chhuruxtaña. Neutro. Oírse el ruido del que anda y<br />

de otras cosas.<br />

Chhurux churuxtaña. Idem: más propio.<br />

Chhurux chhuruxtäña. Activo. Hacer o causar ruido<br />

andando o meneando algo.<br />

Chhuchuqa. Maíz seco al sol, después de cocido.<br />

Chhuxchu. Unas puntas de oro con que solían adornar<br />

el sombrero.<br />

Chhuxlla. Yerba, cebadilla.<br />

Chhuxllu. Mazorca del maíz.<br />

Chhuxlluchasiña. Granar la mazorca del maíz.<br />

Chhuxlluptaña. Idem.<br />

Chhuxlluña. Derribar hombres bolos, &c. siendo<br />

muchos.<br />

Chhuxllurpäña. Idem. Y más propio.<br />

Chhuxlluntaña. Derribar abajo.<br />

Chhuxllusuña. Esparcir hacia arriba.<br />

Chhuxlluthaptaña. Encontrarse unos a otros y<br />

rempujarse como peleando.<br />

Chhuxri. Herida, golpe, cardenal.<br />

Chhuxri. Es también la persona herida o lastimada.<br />

Urunkuna chuxrimakithawa: cada día soy terreno<br />

de tus manos.<br />

Chhuxri chhuxri. Multitud de golpes, cardenales y<br />

heridas.<br />

Chhuxrichaña. Lastimar a alguno.<br />

Chhuxrichantaña. Lastimar mucho, poner de vuelta y<br />

media.<br />

Chhuxta. Seis, número.<br />

Chhuxtachaña. Cumplir hasta el número de seis.<br />

Chhuxtaña. Neutro. Haber ruido.<br />

Chhux chhuxtaña. Idem. Y más propio, entiéndese<br />

como el que hacen ratones y cosas que se menean.<br />

Chhuxchhuxtäña. Activo. Hacer o causar ruido.<br />

Chhuxtiri isi. Ropa o vestido delgado que por serlo<br />

suena como la seda.<br />

Chhuqutaña, thalat'aña. Sacudir el suelo con algún<br />

palo como para emparejar, un manojo de algo, &c.<br />

CH'<br />

Ch'äjtaña, laxrajtaña. Abrirse la madera, pared, &c.<br />

Ch'äsiña. Rasgarse de suyo. Isi ch'äsitu: rasgado se<br />

me ha la ropa. Isi wikasitu. Idem.<br />

Ch'äjaña, wikjaña. Tirar de una cosa o personas a<br />

partes contrarias.<br />

Ch'ätataña, wikatataña. Idem.<br />

Ch'äntaña. Meter por fuerza dentro de alguna casa a<br />

alguno.<br />

Ch'äntaña. Lastimar mucho con algo. Qalana<br />

ch'äntitu.<br />

Ch'äña. Ir derecho a alguna parte. Iglesia chiqaki<br />

ch'äma id.: derecho a la iglesia.<br />

Ch'äniña. Venir derechamente.<br />

Ch'äta chuymani. Furioso, bravo.<br />

Ch'akarä qamaña. Trabajar sin descanso o<br />

continuadamente, anteponiéndo: Jani.<br />

Ch'akha. Hueso de los animales.<br />

Ch'akhaxaña, tukarixaña. Enflaquecer, ponerse en<br />

los huesos.<br />

Ch'akhaptaña. Idem.<br />

Ch'akhataña. Idem.<br />

Ch'akha ch'akha, anqu anqu jalaña. Poner todo su<br />

conato y esfuerzo en hacer algo.<br />

Ch'akhawaña. Idem. Diosana arupa waqaychañaruki<br />

ch'akhawama, jani jucharu ch'akhawamti: pon todo<br />

tu esfuerzo en guardar la Ley de Dios y no en<br />

pecar.<br />

Ch'akhaqaña. Idem.<br />

Ch'akha vel lakha ch'akha. Dientes.<br />

Ch'aqhaña, 3 -qhi, juluña. Gotear, caer gotas. Uta<br />

ch'aqhi: la casa tiene goteras. + Awkisana<br />

amparapatha wila ch'aqhatawina: corría sangre de<br />

las manos de Cristo N. S.<br />

Ch'aqxataña. Caer gotas sobre alguna cosa.<br />

Chaqhayaña. Hacer gotear o que haya goteras. Jani<br />

tejaru takixatatati jallu ch'aqhayasma: no andes<br />

sobre las tejas; mira, no seas causa que haya<br />

goteras.<br />

Ch'aqhantäña. Echar una gota o poquito de algo en<br />

alguna cosa. Lázaro khitanikita, ampara<br />

luk'anapana nayrat'pana urna mä ch'aqhaki<br />

lakhajaru ch'aqhantiytani: "Mitte lazarumut intinga<br />

extremu digiti sui in aquam & refrigeret linguam<br />

meam".<br />

Ch'aqha. Gota de algún licor.<br />

Ch'akhuña, liq'iña. Dar mojicón o con piedra sin<br />

soltarla.<br />

Ch'akhuwäsiña, liq'iwäsiña. Dar muchos mojicones

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!