21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

460 Ludovico Bertonio<br />

luna de payta.<br />

Q'unchi vel apanawi jaqi. Regocijado, alegre, burlón.<br />

Q'unchiptaña. Regocijarse.<br />

Q'uñchiptaña. Encenderse en deseos torpes.<br />

Q'unq'utaña. Entumecerse.<br />

Q'uñi, juxsa. Tibio.<br />

Q'uñi uta. Casa abrigada.<br />

Q'uñichaña. Calentar un poco.<br />

Q'uñiptaña. Calentarse así.<br />

Q'upantaru, kurijü. Pródigo en dar.<br />

Q'upaña. Apretar con la mano, ordeñar.<br />

Q'upjaña. Aplastar, apretando.<br />

Q'upjasiña. Estar apretados.<br />

Q'upusuña, ch'iwrusuña. Apretando reventar algo<br />

como una postema, leche, &c. Ñuñu ch'iwrusuña,<br />

q'upusuña.<br />

Q'uptusnuña. Neutro. Salirse de entre la espesura o<br />

tropel.<br />

Q'upthapiña. Apretar bién.<br />

Q'upharaña, k'uphaña. Desterronar.<br />

Q'upthapiña. Allegar tierra a las papas después de<br />

nacidas. Lo mismo es qawakataña.<br />

Q'upharataña. Llevar abarisco, azotando o<br />

castigando.<br />

Q'uphiri usu. Pestilencia general<br />

Q'ura. Ropa no teñida, aunque sea de diversos colores<br />

naturales.<br />

Q'ura q'ulini qhawa. Camiseta con listas de diversos<br />

colores naturales.<br />

Q'urawa. Honda para tirar.<br />

Q'urawaña. Tirar con honda.<br />

Q'urawa khiwiña. Voltear la honda para tirar.<br />

Q'uraqaña, wanqaqaña. 3 -qi. Idem: amkha irusuña.<br />

Capar<br />

Q'uruta vel amkha. Testículos.<br />

Q'uruta irsuña. Idem.<br />

Q'üri, alluxa, ancha. Muchos.<br />

Q'ükakiña, tusukakiña, sawrikakiña. Haber mucho<br />

de alguna cosa. Yapupa q'ükakiwa: tiene mucha<br />

tierra, mucha chacra.<br />

Q'üsiña, ullasiña. Parecerse, asomarse. Amka q'üsi:<br />

parecerse las papas sobre la tierra. Inti q'üsi:<br />

parecerse el sol entre las nubes o cuando comienza<br />

a salir por el horizonte. Isita janchi q'üsi: parecerse<br />

las carnes por el vestido roto.<br />

Q'usixtaña, manq'antaña. Comer a prisa, tragando<br />

con ruido del gaznate.<br />

Q'usintaña. Idem.<br />

Q'usjrantäña. Idem.<br />

Q'usinttaña. Idem.<br />

Q'usjranttaña. Entrar, colarse la comida con ruido.<br />

Es neutro.<br />

Q'uswiqakiña. Manq'a ch'uliqakiña. Comer mucho.<br />

Q'usk'isiña. Brincar los corderos.<br />

Q'uslluña, jupiña. Murmullar la gente, los pájaros, el<br />

agua, las chirimías y otras cosas que hacen ruido.<br />

Q'üta, larama. Amoreteado.<br />

Q'ütakiptaña. Amoretearse.<br />

Q'üta larama. La señal del golpe, cardenal que deja.<br />

Q'ütachaña. Acardenalar.<br />

Q'üta jusq'ulluchaña. Idem.<br />

Q'üxtaña, q'äxtaña. Tronar.<br />

Q'ütaña. Hacer ruido la llama del fuego cuando es<br />

grande.<br />

Q'utuña. Arrancar los pelos de la barba con unas<br />

pinzas.<br />

Q'uturaña. Idem.<br />

Q'utusiña. Reciproco, arrancarse.<br />

Q'uturasiña. Idem.<br />

Q'utuña. Las pinzas de arrancar.<br />

Q'utuña, q'ututhapiña. Andar al rebusco de las<br />

papas o de la quinua, &c.<br />

Q'uturaña, apiraña. Idem.<br />

Q'utuntaña, jallintaña. Comerlo todo, hasta las<br />

migajas.<br />

Q'utuntaña. "methaphorice" Aprender toda la lección<br />

o tarea.<br />

Q'uya. Pobre, desventurado.<br />

Q'uya maña. Ir sin provisión de lo necesario.<br />

Q'uya jayra. Perezoso, para poco.<br />

Q'uyk'a. Lombriz que se cría en el vientre. Ipa allu: la<br />

que nace en lugares húmedos.<br />

Q'uyk'ani vel k'allisäni. Él que tiene lombrices.<br />

Q'uya usuri. Idem.<br />

Q'uymi q'uymi, t'ürmi. Polvareda que levanta el<br />

viento.<br />

Q'uymi q'uymi, t'ürmi vel tümi. Haber polvareda.<br />

Q'uymäña. Levantarla en aire o el que sacude algo.<br />

Q'uyq'i qinaya. Nube pequeñita que luego cesa.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!