21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

176 Ludovico Bertonio<br />

Fin dar. Vide: acabar.<br />

Fin del pueblo. Marka kawä. Idem: marka thiya.<br />

Fin de la tierra. Uraqina thiyapa.<br />

Fin o intento de matar, &c. Jiwayaja saña. + Tenerle<br />

de dar su hacienda a los pobres: haciendaja<br />

wajchanakaru lakijraja saña. Y así de otras cosas<br />

usan do de futuro.<br />

Finiquito dar. Chinusiwitha ajususxaña,<br />

puqususxaña. + Dárselo uno a otro: chinusiwitha<br />

chiqawa säsxaña, ajususxaña.<br />

Fino color. Nakhaki.<br />

Fino azul. Larama nakhaki.<br />

Fino. Sapa, qullana. Es para todo.<br />

Fingir que duerme, &c. Ikich'ukiña, tullpaki ikiña. Y<br />

así de otras cosas.<br />

Fingirse sordo: uqharachasiña. Tomando el nombre<br />

compuesto con -chasirapi. Y es regla general.<br />

Fingiendo que iba a la iglesia fue a jugar. Iklisyaru<br />

majasirijamaki vel sasajamaki anatiri maña.<br />

Fingirse enfermo. Usurichasirapiña.<br />

Fingió que era Pedro. Pedrochasirapiña; quiere<br />

dativo vel tukurapiña.<br />

Fingidamente. Tullpaki, chupiki.<br />

Fingido, hipócrita, que finge que ayuna, reza, &c.<br />

Tullpaki, chupiki ayuniri, rezasiri, &c.<br />

Firme. Thuri.<br />

Firmar o fijar. Thurit'äña.<br />

Firmar la escritura. Suti qillqaxataña, ampara<br />

äxataña.<br />

Fiscal. Idem: fiscali, fiscalti, qhamiyiri, mich'uri.<br />

Fiscal del Rey. Idem: vel riyana säpiyiripa.<br />

Fisga o garrocha. Maxa, wachi.<br />

Fisgar. Maxataña, wachiña.<br />

Fijar con clavo o estaca. Ch'akukataña.<br />

Fijar metiendo algo debajo para que no se menee.<br />

Chillpu taña, chillutaña, lluphutaña.<br />

Flaco de rostro. Piswata, ajanu ch'aka, äxra yaxa<br />

chulluchi, anqu tukarimata saxi.<br />

Flaco de cuerpo generalmente. Tukari, suwata,<br />

kunkas jayrina liwiña, janchiwisa, chullchu,<br />

ch'illiwa, ch'uñuta, tukari jalu, parpajaru, tukari<br />

sawri, pinqullu.<br />

Flaco desmedrado. T'uxtumita püxa puxulli. Dicese<br />

de los niños desamparados.<br />

Flaco de piernas. T'usuwisa.<br />

Flaco de cabeza. Chankapura saranaqiri, chankapura<br />

apata.<br />

Flaco de fuerzas. Pisi ch'amani.<br />

Flauta. Pinqullu. + Tañerla: pinqulluña.<br />

Flauta de caña. Qina qina.<br />

Flautillas, como órganos. Siku. + Tañerlas: siku<br />

phusaña.<br />

Flautillas un poco mayores también atadas.<br />

Ayarichi. + Tañerlas: ayarichi phusaña, ayarichaña.<br />

Flautero que los tañe. Pinqullukamana, sikukamana,<br />

ayarichikamana.<br />

Flecha para tirar. Mich'i. + Tirar la: mich'iña. +<br />

Hincarla tirando: mich'intaña.<br />

Flechero. Mich'iri.<br />

Flema o tos. Uxu. + Arrancarla: uxusuña.<br />

Flema humor. Llujllu.<br />

Flema olla de los que están agonizando. Arasa. +<br />

Hervir: t'ax taxti. + Ahogar: jakit'i, jaychji.<br />

Flocadura. Vide: fleco. Flor. Thuthumpi.<br />

Flor blanca o colorada como rosa. Amankaya.<br />

Flor colorada larguilla. Qantuta.<br />

Flor como lirio. Maywa.<br />

Flor como manzanilla. Panti. Y es colorada.<br />

Flor colorada como cantuta. Chiwanawaya.<br />

Flor pequeña colorada. Chinchirkuma.<br />

Flor que tira a morada. Ch'imaxapanti.<br />

Flor de las ciénagas, blanca. Wayranqaysa.<br />

Flor como de altramuces. Q'ila.<br />

Flores de toda suerte. Inkillkuna.<br />

Flor cualquiera que se pone en el sombrero. Wayta<br />

panqara.<br />

Floresta. Wila aqarapi, janq'u aqarapi pampa.<br />

Florecer. Thuthumpiña, thutumpichasiña.<br />

Florecer la virtud. Jiskikankaña, jiski lurañanaka<br />

thutumpi, ali vel allinaqti, jakhusi.<br />

Florecer la hermosura. Thutumpiña, qallamphuña.<br />

Florida edad de mozos. Wayna kankaña.<br />

Florida edad de mozas. Tawaqu kankaña.<br />

Florido lleno de flores. Thutumpixtara.<br />

Flojo perezoso. Jiwata jikhalla, asaskara, samp'a,<br />

qimara, anullawlli, waq'a, ñaka, qilla, winkuqa,<br />

qamaqi. V: perezoso.<br />

Flojo no tieso. Iqa, p'isa.<br />

Flojamente tejido. Llaja. + Estarlo: llajanaqtaña,<br />

waranaqtaña.<br />

Fleco. Idem: vel warira warira, Idem: warampa,<br />

jurampaya.<br />

Flujo de sangre. Wila wich'u. + Tenerle: wila<br />

wich'uña.<br />

Fogón. Putu, qhiri.<br />

Fogoso. Vide: colérico, enojadizo.<br />

Foguear con hierro. Yawriparina, t'as t'ast'äña, äña.<br />

Fomentar riñas o ser causa de ellas. Aja laykuña,<br />

jaychasäña, Idem: ch'axmiña, qamäña.<br />

Fomentador así. Aja laykuri, &c.<br />

Fomentar la lumbre. Jisk'a lawana pakixataña,<br />

jichuna iraxataña, apaxataña.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!