21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Vocabulario de la Lengua Aymara 325<br />

Chillpaña. Afirmar metiendo por debajo alguna<br />

piedra u otra cosa.<br />

Chillphutaña. Idem.<br />

Chullpa qala. Piedrecitas para henchir los edificios<br />

cuando los van haciendo.<br />

Chillqiña. Echar el paso andando.<br />

Chillqi. Paso con que miden. ¿Akatha ukaru qayqa<br />

chillqi?<br />

Chillqit'aña, chillkutaña. Medir a pasos.<br />

Chillqirpäña. Idem.<br />

Chillqinuqaña. 3 -qi. Andar poner el pie en el suelo.<br />

Chillqinuqawi, vel kayu. Pisadas.<br />

Chillkusuña. Subir arriba las gradas o cuesta.<br />

Chillqintaña. Bajar.<br />

Chillkutaña. Andar despacio.<br />

Chillkutan kunana tinkiña. Caer a cada paso.<br />

Chillqinuqxakima. En hora buena te vea yo andar;<br />

dicen así dando la hora buena al enfermo que<br />

comienza a andar.<br />

Chillkiña. Brotar, nacer el sembrado y cualquiera<br />

planta.<br />

Chillkinuqaña, alinuqaña. Brotar todo junto el<br />

sembrado.<br />

Chillkitataña, alitataña. Idem.<br />

Chillaqa. La soga que meten por la oreja del carnero<br />

para llevarle de diestro.<br />

Chillami. Orinal como bacinilla o mate.<br />

Chillaña. Tapar los agujeros del techo o de otras cosas<br />

con ichu.<br />

Chillantaña. Idem. + Y también entremeter libros<br />

como los que hay en los estantes.<br />

Chillusu chillantaña. Meter y sacar muchas veces.<br />

Chillusuña. Sacar cosas de entre otras como libros,<br />

&c.<br />

Chilluta chillanuqaña. Meter y sacar.<br />

Chillutusnuña. Salirse de suyo las cosas entremetidas<br />

o el hombre de en medio de otros.<br />

Chillakipata. Tapar agujeros en muchas partes de la<br />

casa.<br />

Chillutaña. Tapar con brevedad así los agujeros con<br />

algo. + Y también cohechar, -ru. + Y estar diciendo<br />

al que riñe que diga o haga: aru chillutaña. + Y<br />

meter algo debajo de la puerta o de otra cosa para<br />

afirmarla, &c.<br />

Chimpay walaña. Estar inquieto o lleno de cuidados.<br />

Chimpay walitu.<br />

Chimpu vel llawtu. Cordón de hilos torcidos que los<br />

Chinchaysuyos y otros indios traen en la cabeza.<br />

Chimput'asiña. Ponérsele.<br />

Chimput'äña. Ponerle a otro.<br />

Chimpu, sanampa. Señal de la medida que ha de<br />

tener algo.<br />

Chimpuña. Señalar la medida con algún hilo o con<br />

otra cosa.<br />

Chimpurapiña. Señalarla para otro así.<br />

Chimpusiña. Señalar el tiempo o lugar en que harán<br />

algo, -ru. Pedrona utparu chimpusitawina:<br />

concertáronse de ir a casa de Pedro.<br />

Chimpusita uru vel phat'asita. El día concertado,<br />

señalado.<br />

Chimputaru jutaña. Venir al día o lugar señalado.<br />

Chimpujasiña. Señalar día. Inti chimpujasiña vel<br />

chimpusiña: señalar la hora. Inti chimpu vel inti<br />

chimpuña: reloj del sol.<br />

Chimpusuña, t'isnusuña. Señalar con hilo y aguja.<br />

Chimpuni manq'aña, umaña, anataña, saraña.<br />

Comer, beber, jugar, andar con moderación o<br />

medida. )( Jani chimpuni.<br />

Chintaña. Entregar a otro, alguna persona como en<br />

guarda, para que no se huiga.<br />

Chintxataña. Idem.<br />

Chintkataña. Idem.<br />

Chinchilla. Animalejo como la viscacha.<br />

China. Criada de casa.<br />

Chinki. Hermana menor.<br />

Chinkini qullakani. Ambas hermanas, mayor y<br />

menor.<br />

Chinkini jilani. Ambos: hermana menor y su hermano<br />

mayor vel chinkini aluni: Hermana y hermano.<br />

Chinu vel muqu. Nudo de hilo, cordel o soga.<br />

Chinu. La cuenta que señalan por nudos de lo que se<br />

da o recibe.<br />

Chinukamana. Uno que tiene cuenta de lo que se<br />

debe, contador.<br />

Chinuña. Poner en la cuenta.<br />

Chinukiptaña. Pasar algo sin contar.<br />

Chinuña. Añudar<br />

Chinutaña. Idem.<br />

Chinuqaña. 3 -qi. Idem.<br />

Chinujasiña. Atarse la manta o paño de cualquier<br />

manera.<br />

Chinujasiña. Añudarse de suyo un hilo, soga, &c.<br />

Chinujasiña. Tener preso muerto tiempo a alguno.<br />

Chinujasisiña. Idem.<br />

Chinchi wayk'a. Ají menudo.<br />

Chinchirkhuma. Flor amarillo o naranjada.<br />

Chinu chinu. Hormiga con alas que nace del estiércol<br />

de carneros o caballos.<br />

Chinu chinujamaki jaqinaka jump'ux jump'uxti<br />

aka markana. Andan en este pueblo tantos<br />

hombres como hormigas.<br />

Chhuchhu tanki. Idem.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!