LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
198 Ludovico Bertonio<br />
Samp'aña alit'äña, thumiña vel samp'anuqtäña, &c.<br />
Inclinar a otro al bien o al mal. Chuymanichaña,<br />
ch'akhawäña -ru.<br />
Inclinado. Chuymani, ñatini, con -ru.<br />
Inclinado estar o inclinarse naturalmente a algo<br />
bueno o malo. Ch'akhawäña vel ch'aykawaña vel<br />
wayutata kankaña jiwakataña, antikataña,<br />
jaxsukataña, kutikataña, ichutata, lip'itakankaña.<br />
Inclinación natural. Jutiri vel yuriri chuyma vel<br />
walaxtiri chuyma. + Cantar por natural inclinación:<br />
yuriri chuymajampi q'uchuriña.<br />
Incluir en la cuenta. Jakhuthapiña.<br />
Incomprensible con el entendimiento. Jani ukakama<br />
jamurpäña.<br />
Inconsiderado en sus cosas, arrebatado. Uri<br />
qhayqata.<br />
Inconsideradamente. Uritirijaki.<br />
Inconstante. Ilapuqa chuymaru siri, ilapuqaska jani<br />
chuymarusiri vel lluqurusiri.<br />
Inconstante en las promesas. Watiqa, kutäsxiri,<br />
janikäsxiri.<br />
Inconstante en el bien obrar. Jiski lurawipa vel luraja<br />
sawipa armiri, jayrasiri.<br />
Incrédulo. Jani kunasa chiqawa siri vel jani chiqaru<br />
katuri.<br />
Incorregible. Tarqaqa, puti ch'unch'u, wära, wanana,<br />
tarma ch'unch'u, tarmaja.<br />
Inculpado. Juchawisa, jani ch'illani, jani muquni.<br />
Indeterminado. Vide: perplejo. Paya amajasiri.<br />
Indigesto. Phusü. Dícese del ichu o paja por digerir<br />
vel khatisxata.<br />
Indigno de que le hagan bien. Jani khuyaña. Y así de<br />
otras cosas.<br />
Indignísimo así. Chiqana jani khuyaña.<br />
Indio común a varón y mujer. Jaqi.<br />
Indio yunga de hacia a Moquegua. Q'uli jaqi.<br />
Indios de Laricaja. Itu jaqi, qhiwra, uma sü jaqi.<br />
Indias mujeres de hacia, Camata Mala y de<br />
Moquegua. Qani vel q'uli.<br />
India tierra de estos naturales. Jaqi sü.<br />
Indio de cédula. Tinta jaqi vel cetula jaqi con T y no<br />
con D.<br />
Indulgencia. Idem + Ganarla: jakinuqasiña,<br />
ch'amajasiña + Concederlas: churaña. + A las<br />
cuentas: cuentaru churarapiña. + A los que ayunan,<br />
rezan, &c. Ayunawitha rezasiwitha, &c. Churaña.<br />
Indulgencias de la bula, Bula indulgencia. Y así de<br />
otras cosas.<br />
Indómito. Llamu, puruma, uri.<br />
Indocto. Vide: ignorante.<br />
Industrioso. K'itu vel ari chuymani.<br />
Industrioso vividor. K'utu jaqi.<br />
Inefable. Jani arusiña.<br />
Inexperto. Yaxana, llamu vel suwamari: Vide: al-. no.<br />
41.<br />
Infamar de ladrón, &c. Luntata aru wäña,<br />
lakhawäna, jasajäña.<br />
Infamado. Lakhawata, &c. vel uywini phichuni. Vide:<br />
fama.<br />
Infecunda mujer. Sumu, yunka.<br />
Infecunda hembra. Qumi.<br />
Inferior a todos. Taqltsa jisk'a vel sullka.<br />
Infernal hombre. Wati samka vel watitaki jaqi.<br />
Infeccionar pegando enfermedad. Usu makhatäña.<br />
Infiel. Sutiwisa, wak'a jamp'at'iri, jani Diosaru iyasiri.<br />
Infiel, desleal. K'ari chuymaru mantamentoni<br />
manqhini.<br />
Infierno. Idem: vel manqhipacha<br />
Infinito en número innumerable. Jakhumä,<br />
jakhunawi, sanawi, jani arusiña, junu junu, jachu<br />
jachu, waranqa waranqa, phirk'i phirk'i, laq'a laq'a,<br />
qhuri qhuri, kawkiki, jani tukuña, watina ulla,<br />
samkana ulla, watiki, sawkaki, sawkantira, qhajsi,<br />
q'üri, sallalla, sirantiri, yani jallpa, t'iwu, ch'alla.<br />
Infinito sin principio. Jani qallarañani.<br />
Infinito sin fin. Jani tukuychañani wiñaya saykipa.<br />
Infinito poder. Taqi atipiri kankaña.<br />
Infinito en fuerzas. Jani tukusiri ch'amani.<br />
Infinidad de hombres, pájaros, &c. Jakhumä jaqi,<br />
&c. Como poco antes dijimos.<br />
Infinidad. Jani tukusiri kankaña.<br />
Infinitas veces: waranqa waranqa kuti, mit'a, &c.<br />
Infinitamente bueno, sabio poderoso, &c. Jani<br />
arusiña jiski chuymani, amawt'añani, ch'amani.<br />
Inflexible. Jani pakiya, jani chiqä, ch'unch'utha sät'iri.<br />
Informar. Atamaña, atamasiña.<br />
Informar por otro. Atamarapiña vel sarapiña.<br />
Informarse preguntando. Yatiña, jiskit'aña, taripaña.<br />
Información. Taripaña, yatitña. + Tomarla de los<br />
testigos: testigonaka jiskit'aña taripaña.<br />
Infundir el alma en el cuerpo. Janchiru alma<br />
apantaña, mantäña, inuqaña, jusquña. Idem: janchi<br />
almanichaña. Difundir la gracia. Churaña.<br />
Infundir la luz. Qhanantaña.<br />
Infundir malas costumbres. Vide: pegar.<br />
Ingenioso. Musani, qallani, apinquya, musalla, musa<br />
katuta, qalla katuta, k'ik'u vel ch'iki chuymani vel<br />
chuymaxtara.<br />
Ingenio. Musani kankaña, &c. Ingle, muslo. Piquru,<br />
chara.<br />
Ignorante. Jani kunasa yatiri vel yatiñaniwisa.<br />
Ingrato. Khuyatasa jani khuyituwa siri, jiskichatasa