21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

198 Ludovico Bertonio<br />

Samp'aña alit'äña, thumiña vel samp'anuqtäña, &c.<br />

Inclinar a otro al bien o al mal. Chuymanichaña,<br />

ch'akhawäña -ru.<br />

Inclinado. Chuymani, ñatini, con -ru.<br />

Inclinado estar o inclinarse naturalmente a algo<br />

bueno o malo. Ch'akhawäña vel ch'aykawaña vel<br />

wayutata kankaña jiwakataña, antikataña,<br />

jaxsukataña, kutikataña, ichutata, lip'itakankaña.<br />

Inclinación natural. Jutiri vel yuriri chuyma vel<br />

walaxtiri chuyma. + Cantar por natural inclinación:<br />

yuriri chuymajampi q'uchuriña.<br />

Incluir en la cuenta. Jakhuthapiña.<br />

Incomprensible con el entendimiento. Jani ukakama<br />

jamurpäña.<br />

Inconsiderado en sus cosas, arrebatado. Uri<br />

qhayqata.<br />

Inconsideradamente. Uritirijaki.<br />

Inconstante. Ilapuqa chuymaru siri, ilapuqaska jani<br />

chuymarusiri vel lluqurusiri.<br />

Inconstante en las promesas. Watiqa, kutäsxiri,<br />

janikäsxiri.<br />

Inconstante en el bien obrar. Jiski lurawipa vel luraja<br />

sawipa armiri, jayrasiri.<br />

Incrédulo. Jani kunasa chiqawa siri vel jani chiqaru<br />

katuri.<br />

Incorregible. Tarqaqa, puti ch'unch'u, wära, wanana,<br />

tarma ch'unch'u, tarmaja.<br />

Inculpado. Juchawisa, jani ch'illani, jani muquni.<br />

Indeterminado. Vide: perplejo. Paya amajasiri.<br />

Indigesto. Phusü. Dícese del ichu o paja por digerir<br />

vel khatisxata.<br />

Indigno de que le hagan bien. Jani khuyaña. Y así de<br />

otras cosas.<br />

Indignísimo así. Chiqana jani khuyaña.<br />

Indio común a varón y mujer. Jaqi.<br />

Indio yunga de hacia a Moquegua. Q'uli jaqi.<br />

Indios de Laricaja. Itu jaqi, qhiwra, uma sü jaqi.<br />

Indias mujeres de hacia, Camata Mala y de<br />

Moquegua. Qani vel q'uli.<br />

India tierra de estos naturales. Jaqi sü.<br />

Indio de cédula. Tinta jaqi vel cetula jaqi con T y no<br />

con D.<br />

Indulgencia. Idem + Ganarla: jakinuqasiña,<br />

ch'amajasiña + Concederlas: churaña. + A las<br />

cuentas: cuentaru churarapiña. + A los que ayunan,<br />

rezan, &c. Ayunawitha rezasiwitha, &c. Churaña.<br />

Indulgencias de la bula, Bula indulgencia. Y así de<br />

otras cosas.<br />

Indómito. Llamu, puruma, uri.<br />

Indocto. Vide: ignorante.<br />

Industrioso. K'itu vel ari chuymani.<br />

Industrioso vividor. K'utu jaqi.<br />

Inefable. Jani arusiña.<br />

Inexperto. Yaxana, llamu vel suwamari: Vide: al-. no.<br />

41.<br />

Infamar de ladrón, &c. Luntata aru wäña,<br />

lakhawäna, jasajäña.<br />

Infamado. Lakhawata, &c. vel uywini phichuni. Vide:<br />

fama.<br />

Infecunda mujer. Sumu, yunka.<br />

Infecunda hembra. Qumi.<br />

Inferior a todos. Taqltsa jisk'a vel sullka.<br />

Infernal hombre. Wati samka vel watitaki jaqi.<br />

Infeccionar pegando enfermedad. Usu makhatäña.<br />

Infiel. Sutiwisa, wak'a jamp'at'iri, jani Diosaru iyasiri.<br />

Infiel, desleal. K'ari chuymaru mantamentoni<br />

manqhini.<br />

Infierno. Idem: vel manqhipacha<br />

Infinito en número innumerable. Jakhumä,<br />

jakhunawi, sanawi, jani arusiña, junu junu, jachu<br />

jachu, waranqa waranqa, phirk'i phirk'i, laq'a laq'a,<br />

qhuri qhuri, kawkiki, jani tukuña, watina ulla,<br />

samkana ulla, watiki, sawkaki, sawkantira, qhajsi,<br />

q'üri, sallalla, sirantiri, yani jallpa, t'iwu, ch'alla.<br />

Infinito sin principio. Jani qallarañani.<br />

Infinito sin fin. Jani tukuychañani wiñaya saykipa.<br />

Infinito poder. Taqi atipiri kankaña.<br />

Infinito en fuerzas. Jani tukusiri ch'amani.<br />

Infinidad de hombres, pájaros, &c. Jakhumä jaqi,<br />

&c. Como poco antes dijimos.<br />

Infinidad. Jani tukusiri kankaña.<br />

Infinitas veces: waranqa waranqa kuti, mit'a, &c.<br />

Infinitamente bueno, sabio poderoso, &c. Jani<br />

arusiña jiski chuymani, amawt'añani, ch'amani.<br />

Inflexible. Jani pakiya, jani chiqä, ch'unch'utha sät'iri.<br />

Informar. Atamaña, atamasiña.<br />

Informar por otro. Atamarapiña vel sarapiña.<br />

Informarse preguntando. Yatiña, jiskit'aña, taripaña.<br />

Información. Taripaña, yatitña. + Tomarla de los<br />

testigos: testigonaka jiskit'aña taripaña.<br />

Infundir el alma en el cuerpo. Janchiru alma<br />

apantaña, mantäña, inuqaña, jusquña. Idem: janchi<br />

almanichaña. Difundir la gracia. Churaña.<br />

Infundir la luz. Qhanantaña.<br />

Infundir malas costumbres. Vide: pegar.<br />

Ingenioso. Musani, qallani, apinquya, musalla, musa<br />

katuta, qalla katuta, k'ik'u vel ch'iki chuymani vel<br />

chuymaxtara.<br />

Ingenio. Musani kankaña, &c. Ingle, muslo. Piquru,<br />

chara.<br />

Ignorante. Jani kunasa yatiri vel yatiñaniwisa.<br />

Ingrato. Khuyatasa jani khuyituwa siri, jiskichatasa

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!