21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

162 Ludovico Bertonio<br />

Enlabiar. Vide: adular.<br />

Enladrillar. Ladrillona jant'akuña,<br />

Enlazar. Sipitaña.<br />

Enlazar por la garganta. Kunkanchä sipitaña.<br />

Enlodar. Ñiq'inchaña, ñiq'inchakipaña, ñiq'ina<br />

lankhakipaña, sulakipaña.<br />

Enlodado. Ñiq'ixtara.<br />

Enlodarse. Ñiq'iñchasiña, ñiq'ina sulakipasiña,<br />

phiskukipasiña.<br />

Enloquecer. Luqhiptaña.<br />

Enloquecer fingiéndose loco. Luqhichasiña,<br />

luqhichasirapiña.<br />

Enloquecido. Luqhiptata, luqhiptiri.<br />

Enlutarse. Jach'irtaña.<br />

Enlutado. Jach'ira vel jach'irtata.<br />

Enlucir. Lluch'iña, phiskuña, sulaña, llujutaña,<br />

llujutäña, ajanuchaña.<br />

Enlucir con yeso. Pachachinchaña.<br />

Enlucir a lo ancho de la pared. Lluch'iranaña, &c.<br />

Enlucido sin tolondrones. Llijutäta, q'uma, llumpaqa.<br />

Enmaderamiento. Q'iruna q'irunchata.<br />

Enmarañarse. Laykusiña, junisiña, laykuthaphitaña,<br />

llaychusiña, llaychuthaphitaña, thamphasiña,<br />

thamphathaphitaña, t'ajaptaña, t'ajathaphitaña.<br />

Enmarañado. Laykuta, laykunta t'aja, t'ampha, q'uli.<br />

Enmarañar. Laykuwaña. Añadiendo una -a, antes de<br />

-ña, a los verbos precedentes.<br />

Enmohecerse. Qurarit'aña vel quyrarit'aña,<br />

qurarixaña.<br />

Enmascararse. Vide: disfrazarse.<br />

Enmascarado. Vide: disfrazado y también sa- no. 8.<br />

Enmaderar. Q'irunchaña.<br />

Enmendarse. Waniña, thusaña.<br />

Enmendarse en beber demasiado. Umaña waniña.<br />

Idem: umañatha.<br />

Enmendar a otro corrigiéndole. Wanichaña, wanäña.<br />

Enmienda. Waniña.<br />

Enmendar lo escrito. Qillqa chiqachaña.<br />

Enmienda así. Qillqa chiqachaña.<br />

En mi lugar. Vide: por mí.<br />

Enmudecer. Amukaña, amukiña, amukt'aña.<br />

Enmudecer perdiendo el habla o turbándose.<br />

Amukt'xaña, iratakakixaña.<br />

Enmudecer el ladrón cogido en el hurto o en otro<br />

delito. Tunukakixaña, &c.<br />

Enmudecer a otro. Amukäña, amuktäña, aruna<br />

mänchakiña.<br />

En muchos pedazos quebrarse. Pakinuqasiña. Vide:<br />

quebrarse.<br />

Ennegrecerse. Ch'äraxaña. Vide: volverse o pararse<br />

negro.<br />

Enojarse, acelerarse. Q'apisiña, añakusiña,<br />

q'apiskiptaña vel chuyma q'apisitu, irusiña, irusitu,<br />

phullusiña, wallaxkiptaña, wallaxtusnuña,<br />

phulluxkiptaña, p'usuxkiptaña, &c.<br />

Enojarse el perro, ladrando. Wa wa saña.<br />

Enojar. Q'apisäña, &c. Añadiendo ä en los verbos<br />

susodichos.<br />

Enojadizo. Q'apisilla, ch'uwasilla, nasxaru,<br />

q'apisinqalla, jayintillani, jisk'a chuyma, jisk'a<br />

yuxch'a, mita jaqi anquyawa, jaluta, t'ukulli<br />

q'apisiri. Y todos los participios de aquellos verbos<br />

precedentes.<br />

Enojo. Q'apisi, tipu. + Quitarse: q'apisi malutu vel<br />

apartitu.<br />

Enorme pecado. Wati samka, tapiya jucha.<br />

Enramar las calles. Arku sät'äña.<br />

Enramarse de sangre los ojos. Nayra wilaki<br />

antaxtitu.<br />

Enredarse en pecado. Jucha laykusiña, k'anasiña.<br />

Enredarse en el pecado de la fornicación. Miqa<br />

laykuña.<br />

Enredar en pecado. Jucharu laykuwaña, puräña,<br />

juchachasäña.<br />

Enredar pájaros. Llikaqaña.<br />

Enredar poniendo red. Llika janatataña, ätataña.<br />

En retorno. Aynisisinaki. + Dar, hacer trabajar, &c.<br />

En retorno: aynisisinaki churaña.<br />

Enriquecerse. Qhapaqataña, &c. vel jaqiptäña.<br />

Enriquecer a otro. Qhapaqataña, jaqiptaña, &c.<br />

Enronquecen. Chhajutitu, kunka ch'ajtitu, turqutitu,<br />

jakit'itu, llupat'itu, wikaxtitu, tarqaqaptitu.<br />

Enronquecido. Chhajutata, amayatata, kunka<br />

ch'ajtata, &c.<br />

Enroscarse la culebra. Pawikiptaña, mult'ikiptaña,<br />

jawqakiptaña, miqaptaña, phiruruchasiña,<br />

phirurukiptaña.<br />

Enroscar. Pawikiptäña, &c.<br />

Enrubiar el cabello. Paq'uptäsiña, paq'uptäsiña.<br />

Ensamblar. Llimphiña qhuskhuña. Que también es<br />

pintar.<br />

Ensangrentar. Wila jururuchaña, wila pataranachaña.<br />

Ensangrentar manchando de sangre sin herir.<br />

Wilachaña.<br />

Ensangrentado. Wila patarana.<br />

Ensayarse. Vide: acostumbrarse y avezarse.<br />

Ensanchar. Jakhankhachaña.<br />

Ensartar. Vide: enhilar aguja.<br />

Ensartar rozarlos. Sult'uña vel t'isnuña.<br />

Ensartar rabiatando bestias o atando muchos<br />

hombres en hileras. Qhatathapiña, chinuthapiña.<br />

Ensebar. Lik'inchaña vel lik'ina phiskuña.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!