LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
LudovicoBertonioMuchosCambios
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
162 Ludovico Bertonio<br />
Enlabiar. Vide: adular.<br />
Enladrillar. Ladrillona jant'akuña,<br />
Enlazar. Sipitaña.<br />
Enlazar por la garganta. Kunkanchä sipitaña.<br />
Enlodar. Ñiq'inchaña, ñiq'inchakipaña, ñiq'ina<br />
lankhakipaña, sulakipaña.<br />
Enlodado. Ñiq'ixtara.<br />
Enlodarse. Ñiq'iñchasiña, ñiq'ina sulakipasiña,<br />
phiskukipasiña.<br />
Enloquecer. Luqhiptaña.<br />
Enloquecer fingiéndose loco. Luqhichasiña,<br />
luqhichasirapiña.<br />
Enloquecido. Luqhiptata, luqhiptiri.<br />
Enlutarse. Jach'irtaña.<br />
Enlutado. Jach'ira vel jach'irtata.<br />
Enlucir. Lluch'iña, phiskuña, sulaña, llujutaña,<br />
llujutäña, ajanuchaña.<br />
Enlucir con yeso. Pachachinchaña.<br />
Enlucir a lo ancho de la pared. Lluch'iranaña, &c.<br />
Enlucido sin tolondrones. Llijutäta, q'uma, llumpaqa.<br />
Enmaderamiento. Q'iruna q'irunchata.<br />
Enmarañarse. Laykusiña, junisiña, laykuthaphitaña,<br />
llaychusiña, llaychuthaphitaña, thamphasiña,<br />
thamphathaphitaña, t'ajaptaña, t'ajathaphitaña.<br />
Enmarañado. Laykuta, laykunta t'aja, t'ampha, q'uli.<br />
Enmarañar. Laykuwaña. Añadiendo una -a, antes de<br />
-ña, a los verbos precedentes.<br />
Enmohecerse. Qurarit'aña vel quyrarit'aña,<br />
qurarixaña.<br />
Enmascararse. Vide: disfrazarse.<br />
Enmascarado. Vide: disfrazado y también sa- no. 8.<br />
Enmaderar. Q'irunchaña.<br />
Enmendarse. Waniña, thusaña.<br />
Enmendarse en beber demasiado. Umaña waniña.<br />
Idem: umañatha.<br />
Enmendar a otro corrigiéndole. Wanichaña, wanäña.<br />
Enmienda. Waniña.<br />
Enmendar lo escrito. Qillqa chiqachaña.<br />
Enmienda así. Qillqa chiqachaña.<br />
En mi lugar. Vide: por mí.<br />
Enmudecer. Amukaña, amukiña, amukt'aña.<br />
Enmudecer perdiendo el habla o turbándose.<br />
Amukt'xaña, iratakakixaña.<br />
Enmudecer el ladrón cogido en el hurto o en otro<br />
delito. Tunukakixaña, &c.<br />
Enmudecer a otro. Amukäña, amuktäña, aruna<br />
mänchakiña.<br />
En muchos pedazos quebrarse. Pakinuqasiña. Vide:<br />
quebrarse.<br />
Ennegrecerse. Ch'äraxaña. Vide: volverse o pararse<br />
negro.<br />
Enojarse, acelerarse. Q'apisiña, añakusiña,<br />
q'apiskiptaña vel chuyma q'apisitu, irusiña, irusitu,<br />
phullusiña, wallaxkiptaña, wallaxtusnuña,<br />
phulluxkiptaña, p'usuxkiptaña, &c.<br />
Enojarse el perro, ladrando. Wa wa saña.<br />
Enojar. Q'apisäña, &c. Añadiendo ä en los verbos<br />
susodichos.<br />
Enojadizo. Q'apisilla, ch'uwasilla, nasxaru,<br />
q'apisinqalla, jayintillani, jisk'a chuyma, jisk'a<br />
yuxch'a, mita jaqi anquyawa, jaluta, t'ukulli<br />
q'apisiri. Y todos los participios de aquellos verbos<br />
precedentes.<br />
Enojo. Q'apisi, tipu. + Quitarse: q'apisi malutu vel<br />
apartitu.<br />
Enorme pecado. Wati samka, tapiya jucha.<br />
Enramar las calles. Arku sät'äña.<br />
Enramarse de sangre los ojos. Nayra wilaki<br />
antaxtitu.<br />
Enredarse en pecado. Jucha laykusiña, k'anasiña.<br />
Enredarse en el pecado de la fornicación. Miqa<br />
laykuña.<br />
Enredar en pecado. Jucharu laykuwaña, puräña,<br />
juchachasäña.<br />
Enredar pájaros. Llikaqaña.<br />
Enredar poniendo red. Llika janatataña, ätataña.<br />
En retorno. Aynisisinaki. + Dar, hacer trabajar, &c.<br />
En retorno: aynisisinaki churaña.<br />
Enriquecerse. Qhapaqataña, &c. vel jaqiptäña.<br />
Enriquecer a otro. Qhapaqataña, jaqiptaña, &c.<br />
Enronquecen. Chhajutitu, kunka ch'ajtitu, turqutitu,<br />
jakit'itu, llupat'itu, wikaxtitu, tarqaqaptitu.<br />
Enronquecido. Chhajutata, amayatata, kunka<br />
ch'ajtata, &c.<br />
Enroscarse la culebra. Pawikiptaña, mult'ikiptaña,<br />
jawqakiptaña, miqaptaña, phiruruchasiña,<br />
phirurukiptaña.<br />
Enroscar. Pawikiptäña, &c.<br />
Enrubiar el cabello. Paq'uptäsiña, paq'uptäsiña.<br />
Ensamblar. Llimphiña qhuskhuña. Que también es<br />
pintar.<br />
Ensangrentar. Wila jururuchaña, wila pataranachaña.<br />
Ensangrentar manchando de sangre sin herir.<br />
Wilachaña.<br />
Ensangrentado. Wila patarana.<br />
Ensayarse. Vide: acostumbrarse y avezarse.<br />
Ensanchar. Jakhankhachaña.<br />
Ensartar. Vide: enhilar aguja.<br />
Ensartar rozarlos. Sult'uña vel t'isnuña.<br />
Ensartar rabiatando bestias o atando muchos<br />
hombres en hileras. Qhatathapiña, chinuthapiña.<br />
Ensebar. Lik'inchaña vel lik'ina phiskuña.