21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Vocabulario de la Lengua Aymara 409<br />

Märpäña, sararpäña. Ir en seguimiento o tras de<br />

alguno.<br />

Maqhaña. Volverse a su casa.<br />

Mantaña. Descender o bajar, entrar.<br />

Makhataña. Llegarse.<br />

Makhataniña. Llegarse hacia acá.<br />

Marapiña. Ir por amor de otro.<br />

Masiña. Ir a cosa suya.<br />

Masiña. Enviudar. Anteponiéndole algún nombre<br />

numeral. Paya, kimsa, pusi masitawina: enviudado<br />

a dos, tres, cuatro veces.<br />

Mathapiña. Juntarse, adunarse.<br />

Mathapäña. Hacer que se junten.<br />

Matataña. Esparcirse la gente o la fama.<br />

Mata. Uno que ya se fue y especialmente viéndolo por<br />

algún rastro.<br />

Mata pachankaña. No tener ya remedio para vivir el<br />

que está ya condenado o desahuciado, &c.<br />

Diosaru jani iyasiri jaqi manqhipacharu<br />

matapachankiwa: el que no cree en Dios está<br />

condenado sin remedio. "Quiñon credit iam<br />

ivdicatus est".<br />

Mänkunana. Todas las veces que voy, vas, va.<br />

Mat'ata jaqi, wajara wañarata jaqi. Atontado,<br />

descorazonado.<br />

Mat'aña. Acudir, representarse al pensamiento. Misa<br />

isapkiriru lurañanakajaki mat'itu: oyendo misa se<br />

me representan las cosas que tengo de hacer. +<br />

Jumakiwa mat'itta: tú solo me vienes al<br />

pensamiento, y así también mat'asma, mat'atama,<br />

mat'itu, &c.<br />

Mat'äsiña. Dejar que acuda al pensamiento.<br />

Mat'a. Cecina menuda, charqui cortado a pedazos. +<br />

Uraqi mat'a jaqi, uraqi mat'a qawra, jupa, jichu,<br />

amka, &c. Hombre o carnero enano, quinua, ichu,<br />

papas pequeñas.<br />

Mataqiña. 3 -qi. Dar coces el carnero, caballo, mula,<br />

&c.<br />

Mataqisiña. Patear o hacer ademanes para reñir.<br />

Matay vel mamatay. Señora. Así llaman a sus madres<br />

y a las otras mujeres ancianas, tratándolas con<br />

respeto.<br />

Mawri. Pescado de un palmo así llamado.<br />

Maya. Lo mismo que mä. Uno como se dijo arriba.<br />

Mayaki vel mäki. Solamente. Uma mayaki tusi:<br />

entiende solamente en beber.<br />

Maya kimsa. Otros tres reales, &c. de cosas<br />

inanimadas<br />

Maya pusi. Otros cuatro, &c.<br />

Maya jukha. Otro tanto.<br />

Mayanaki apaqxataña. Dar uno más.<br />

Maya jamu. De una manera o de una especie.<br />

Maya jamuraki. De diferente manera o especie.<br />

Mayakakiña. Quedar uno no más.<br />

Mayajakiña. Ser muy semejante. Pedro qawrampi<br />

mayajakiwa: Pedro es como un camero.<br />

May qallu. Un lienzo de la manta o manto y de otras<br />

cosas. Y lo usan en lugar de maya, también en otras<br />

cosas.<br />

May taru. Un cuarto de carne.<br />

May chhara kuka, aycha, &c. Un poco de coca, un<br />

pedazo de carne.<br />

Maychharaxaña. 3 -xi. Vender coca o carne, &c. por<br />

menudo.<br />

May qallusiña. Dormir dos en una manta. + Y<br />

también concertarse dos en decir misma cosa.<br />

Maychaña vel waqiña. Dar un poco de algo.<br />

Maychasiña. Darse unos a otros así.<br />

Maycha. Idem: mämpi. Magis más.<br />

Maychxaña, juk'ampichxaña. Empeorar.<br />

Maycha maycha. Idem.<br />

Maychampi maychampi. Idem.<br />

Maychaña. Gemir el carnero.<br />

Maylluru. Mañana vel qhara.<br />

Mayllayp'u. Mañana a la noche, waylla arumanta.<br />

Mañana de mañana.<br />

Maylla. Después de muchos meses o años.<br />

Mayllaña mayllapa. Después de muchísimo tiempo.<br />

Mayqu. Señor de vasallos. En otros pueblos dicen<br />

mallqu.<br />

Mayquxaña. 3 -xi. Venir a ser mayqu el que no lo era.<br />

Mayquchaña. Hacer que lo sea o elegirle y<br />

nombrarle.<br />

Mayquwaxaña. 3 -xi. Idem.<br />

Mayquña vel mayqukankaña. El señorío, mando,<br />

reinado.<br />

Maywa. Flor larguilla colorada.<br />

Maywaña, khuyaña. Hacer bien, acudir a la<br />

necesidad ajena.<br />

Maywasiña, kichusiña. Estar afligido, estar triste.<br />

Mayllaña. Lavar platos y otras cosas, lo mismo que<br />

jariña.<br />

Mayllasiña. Lavarse.<br />

Mayni. Uno de cosas racionales como un hombre,<br />

Ángel, Dios, &c. Y maya, de las demás cosas.<br />

Mayniraki. Otro diferente.<br />

Maynixta. Solo, único.<br />

Maynixtamukuña. Ir solo, sin compañero a algún<br />

cabo o dejar solo a alguno.<br />

Maynixtamukutaña. Quedar solo sin nadie que le<br />

favorezca.<br />

Mayni mayni saraña. Ir de uno en uno y así de otras

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!