21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Vocabulario de la Lengua Aymara 209<br />

Llevar vuelta de mano. Ampara jakiqasiña,<br />

aykurasiña, aymurasiña, maysiña, apasiña.<br />

Llevar en brazos una criatura o enfermo o muerto<br />

o cualquier otro animal. Ichuña.<br />

Llevar ichu encendido. Yiwaña, yupaña -ru.<br />

Llevar una o dos personas. Irpaña.<br />

Llevar cosas pesadas, una piedra, botija, &c. Ituña.<br />

Llevar arrastrando sogas, paños, &c. Jiskhaña,<br />

sullaña, qatiña vel chaxraña.<br />

Llevar brasa en un tiesto. K'araña.<br />

Llevar en la boca. Achuña vel achuxaruña.<br />

Llevar animales cargados. Khumu anakiña, ituña.<br />

Llevar los corazones tras sí. Chuyma iraña, apaña,<br />

luntataña.<br />

Llevar papas, barro, &c. Lankaña vel lakhaña.<br />

Llevar a uno para guardar algo o para trabajar<br />

como por fuerza. Wayuxataña, chitixataña,<br />

ch'axataña.<br />

Llevar en triunfo los despojos. Jayllini saraña vel<br />

jutaña.<br />

Llevar cosas ligeras, como una carta, algunos<br />

reales, &c. Iraña.<br />

Llevar abarisco azotando, castigando,<br />

desterronando. Q'uparaña, q'uparpaña,<br />

laqharpäña.<br />

Llevar barro con las manos. Llawch'iña, lankaña.<br />

Llevar engañado. Llullaqaña. 3 -qi vel llullasuña.<br />

Llevar una brazada de leña, vara, candelas, &c.<br />

Marqaña, marqaxaruña.<br />

Llevar la comida o bebida a la mesa. Manq'a, k'usa,<br />

vino asaña.<br />

Llevar en la mama o capa un poco de algo. Mujiña,<br />

mujixaruña.<br />

Llevar linterna encendida. Nina wayuña.<br />

Llevar rodando piedras. Nukhuña.<br />

Llevar a todos por un rasero. Pampachaña,<br />

allinuqaña.<br />

Llevar a alguno huyéndose con él. Phat'äña, maräña,<br />

&c.<br />

Llevar dentro o meter en una casa abrazado a<br />

alguno. Ichuntaña, qumantaña, phiskuntaña.<br />

Llevar leña atada a cuestas. Puk'iña.<br />

Llevar a cuestas algo cargado. Q'ipiña, jitiña.<br />

Llevar algo muy pesado. P'uyruña.<br />

Llevar a cuestas la cruz o un madero grande.<br />

Qhiwiña.<br />

Llevar agua por acequia. Irpaña.<br />

Llevar a beber las bestias. Umäniña.<br />

Llevar recaudo de palabra. Iwira saraña, iwira<br />

apaña.<br />

Llevar de vencida. Atiparpäña vel atirpäña.<br />

Llevar con paciencia. Mutusiña, mutusikiña, chuyma<br />

limintasiña.<br />

Llevar pesadamente con impaciencia. Jani amu<br />

chuymampi mutusiña vel mutuñampi ust'aña,<br />

q'apisiña.<br />

Llevarse mal entre sí. Ch'axmi utkaña, ajana qamaña.<br />

Llevar ventaja Vide: exceder.<br />

Llevar vida trabajosa. Qanitha jakaña, qanichasiña.<br />

Llevar al cabo. Vide: acabar.<br />

Llevarse de las manos. Jiskhasiña.<br />

Llevar adelante. Vide: continuar.<br />

Llevar cuatro una viga o seis u ocho, &c. Pä<br />

kallapu, kimsa kallapu apaña. Y si son nones:<br />

ch'ullani apaña.<br />

Llevar la pena. Qullqi katuña.<br />

Llevar rabiatado. Wich'inkatha chinuqata jiskhaña,<br />

wayuña.<br />

Llevar fruto. Achuña.<br />

Llevar hierba, leña, ichu, &c. el campo. Pampana<br />

qhachu, lawa, jichu wakhiqi, wakhit'i vel ali.<br />

Llevadero. Vide: fácil.<br />

Llevado de su mala condición, no trata con nadie.<br />

Yanqha chuymapana, wayutata, jani khitimpisa<br />

jaqiwasiti.<br />

Llorar. Jachaña, q'asaña. Idem: jacha llullumiña. Vide:<br />

t'a-. d. 16<br />

Llorar arroyos de lágrimas. Kayuma qunchuya,<br />

kayuma pankaya jachaña vel itinasiña vel luqhita<br />

uritakakiña.<br />

Llorar hasta no más. Q'anq'allina vel qhanqhalluña.<br />

Llorar dando gritos. Warariña, qapariña, pinqulluña,<br />

jachatataña, qhanqhallutataña.<br />

Llorar siempre necesidades. Khuya khuya vel jacha<br />

ajusa jaqiña, jacha juquña.<br />

Llorar muchos Juntos dando voces. Jupiña,<br />

warariña, q'uslluña. Vide: ju- no. 23, &c.<br />

Llorar arrasándose los ojos sin vertir lágrimas.<br />

Nayra k'urk'iptitu.<br />

Llorar desesperadamente. Muriwaña, ansaña,<br />

jakhuña.<br />

Llorar arroyos de lágrimas. Nayratha jacha<br />

phuxukiwa warakiwa.<br />

Llorar lágrimas de sangre o muchísimo. Wilasa<br />

janq'usa jachaña.<br />

Llorar hilo a hilo. Jacha p'alax p'alaxti, ch'aq ch'aqti.<br />

Llorar teniendo presente al difunto. Amayaxatha<br />

jachaña, jachaxataña.<br />

Llorar así haciendo extremos. Amayaxatha jiskhata<br />

jiskhanuqaña, wayuta wayunuqaña.<br />

Llorón. Jachanqalla, jacha qawsilla, jacha kuchusa,<br />

jachakamana, jachanqati.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!