21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Vocabulario de la Lengua Aymara 297<br />

Venta. Alajaña.<br />

Ventaja. Llalliña, t'axtaña vel t'aqi pampachaña.<br />

Ventana para luz. T'uxu k'anchira vel ventana.<br />

Ventana, alacena. T'uxu.<br />

Ventana de las narices. Nasa t'uxu.<br />

Ventana con celosía. Arapa t'uxu.<br />

Ventado. Vide: moscador.<br />

Ventar el trigo, quinua, &c. Khüña, khüraña,<br />

khütäña.<br />

Ventar, hacer aire. Thäña.<br />

Ventero. Qurpa utakamana.<br />

Ventilar. Vide: disputar.<br />

Ventosear. Siraña.<br />

Ventosidad así. Sira.<br />

Ventura. Vide: fortuna, estrella.<br />

Venturoso. Samini, kusini, kutipani.<br />

Ver. Ullaña, ullajaña, ulljaña. 3 -ji. Los pacases:<br />

uñaña, &c.<br />

Ver algo como entre dos luces. Thaminjamaki,<br />

sarphunjamaki, ulljaña. Vide: u-; donde hay<br />

muchos modos tocantes a ver.<br />

Verse. Vide: parecerse.<br />

Verano. Lupipacha.<br />

Verdad. Chiqa. Idem: tuqipa + Hombre de verdad:<br />

chiqa jaqi, tuqipa jaqi, uypayu, sullullu. + ¿Es<br />

verdad? ¿Chiqatimna?<br />

Verdadero. Chiqa.<br />

Verdaderamente. Chiqana vel Hacha. Vide: Lla. no. 2<br />

Verde. Ch'uxña. + Yerbas y otras plantas y hojas muy<br />

verdes: k'intu.<br />

Verde por madurar. Muri, llullu vel ch'uxña.<br />

Vereda. Vide: senda.<br />

Verdolaga.<br />

Verdugo. Jaqi jaychjakamana, jaqi jiwäkamana,<br />

wirtuku.<br />

Vergas o varas. Kira. + Techar con ellas: kiranchaña.<br />

Vergel. Muya. Vide: jardín;<br />

Vergonzoso. Qhaxsi vel qhaxsini, chupini, qhaxsisiri<br />

jaqi.<br />

Vergüenza, empacho. Qhaxsi.<br />

Vergüenza. Vide: Miembro, vaso.<br />

Verídico. Vide: Verdadero.<br />

Verruga. Sirk'i. Idem. Salir: sirk'itu.<br />

Verrugoso. Sirk'ixtara, sirk'iña.<br />

Veta de los metales y de otras cosas así. Mama sirka.<br />

Veta de plata, de cobre, de piedra, de arena, &c.<br />

Qullqi, yawri, qala, ch'alla sirka, ira.<br />

Vestido, ropa. Isi.<br />

Vestir a otro. Isit'äña.<br />

Vestirse. Isit'asiña.<br />

Vestirse camiseta. Qhawat'asiña.<br />

Y todo nombre de vestido compuesto con la partícula<br />

-t'asi, significa vestírsele y con la partícula -t'ä y<br />

vestirle a otro. Vide: poner y ponerse.<br />

Vestirse cosa angosta. Lluch'untasiña, t'ixintasiña.<br />

Vestirla a otro. Lluch'untäña.<br />

Vestirse de mujer. Marmichasiña. + De varón:<br />

chachachasiña. + De mal cara: suxuchasiña, & c.<br />

Vestirla a otro así. Marmichaña, & c. Vide:<br />

disfrazarse.<br />

Vestirse como espantajo. Kulun kulunchasiña. Y así<br />

de todas las cosas componiendo sus nombres con<br />

-chasi o con -cha, cuando es vestir a otros; y es<br />

regla general.<br />

Vestirse de fiesta. Yamparusiña, yamparut'asiña.<br />

Vestido o ropa de fiesta. Yamparu.<br />

Vestirse algo al revés. Jaqhukipata isit'asiña.<br />

Vestirse galano. K'apchichasiña, k'anchillachasiña.<br />

Vestido con camiseta: qhawani. Y así puede decirse<br />

de cualquiera cosa que uno se pone.<br />

Vestido colorado o carmesi. Wila patarana isi, puka<br />

isi, &c.<br />

Vestirse así. Wila patarana mistuña.<br />

Vestido rico. Tuqapu qhapaqa isi. + Que no abriga:<br />

thä. + Que' arrastra: llumpi, qaychu. + Grosero de<br />

diversas lanas: charkacharka, sú, sü, ch'axch'i. +<br />

Teñida de diversos colores: kumpita. + De tela o<br />

brocado: lliphi lliphi. + Para tener debajo y<br />

abrigarse: läsquña isi.<br />

Vestido de varón. Chacha isi. + De mujer marmi isi.<br />

Vestido entero de varón o mujer, camiseta, manta y<br />

sombrero y saya manto y panta. Säta vel chacha<br />

sata isi, marmi säta isi.<br />

Verruga. Sirk'i. + Salir sirk'itu.<br />

Verrugoso. Sirk'ixtara, sirk'iña.<br />

Veta de los metales y de otras cosas así. Mama sirka.<br />

Veta da plata, de cobre, de piedra, de arena, &c.<br />

Qullqi yawri, pala, ch'alla sirka, ira.<br />

Vez. Mit'a, kuti, chuta, wachuta. Wasa. + Algunas<br />

veces: manakatha, jaqhapantha. + Una vez sí y otra<br />

no: maykipanaki.<br />

Vecino de casa. Uta jak'a. + Mi vecino, tuyo, &c: uta<br />

jak'aja, jak'ama, &c.<br />

Vecino de un mismo pueblo. Marka masija. + De<br />

cerca o vecino a mi pueblo: marka jak'aja, &c.<br />

Via, camino. Thaki. Vide: senda. + Por esta vía no<br />

ganarás nada: akajama jani kunasa jakirrktati.<br />

Via láctea o camino de Santiago que llaman.<br />

Laqhampu jawira.<br />

Vianda. Manq'a.<br />

Vianda de todo género. Kunamana, phichu phichu<br />

manq'anaka.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!