21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Vocabulario de la Lengua Aymara 511<br />

parece de un color y de otra manera de otro color.<br />

Watiqaña. La tentación.<br />

Wati, yanqha. Cosa mala.<br />

Wati jaqi. Mal hombre.<br />

Wati samka. Sueño malo.<br />

Wati. Pospuesto a la negación. Atrevido,<br />

desvergonzado: jani wati.<br />

Watina ulla, samkana ulla. Infinidad de cosas.<br />

Watiwa samkaña. Decir que tuvo mal sueño.<br />

Watina jaqi, jach'a chuyma, tuji. Desobediente.<br />

Watinachaña. Molestar a alguno, hurgar, &c.<br />

Ch'axmiña, yächaña. Idem.<br />

Watitaki jaqi. Desvergonzado, atrevido, que no teme<br />

del que dirán.<br />

Watunqäña. 3 -qi. Molestar, tentar.<br />

Wawqi, q'uchumasi. Amigo.<br />

Wawqichasiña. Tomarse por amigos.<br />

Wawqi, q'uma. Pobre. Es vocablo tomado de la<br />

Quichua y acá poco usado.<br />

Wawsa. Capado, castrado.<br />

Wawusachaña. Capar.<br />

Wawsa, q'iwsa, ipa. Uno que vive, viste, habla y<br />

trabaja como mujer, y es paciente en el pecado<br />

nefando, al modo que antiguamente solía haber<br />

muchos en esta tierra.<br />

Wawsa saranaqaña. 3 -qi. Vivir como uno da éstos.<br />

Way. Válgame Dios. Interjección de uno que se<br />

asombra.<br />

Way saña. Decir que se asombró, tuvo miedo, &c.<br />

Waycha. Orégano o poleo de esta tierra, hierba<br />

medicinal.<br />

Waycha qillaya, qimara, paylla qisu. Perezoso.<br />

Waywa. Remolino de aire con polvo no muy recio.<br />

Waywaña. Andar a prisa.<br />

Waywaña. Hacer o haber remolino.<br />

Waywa jali. Idem.<br />

Waywaña. Mermar secándose o irse en polvo. + Y<br />

también pararse flaco y desmedrado.<br />

Wayka vel chhulu. Razón o causa para entremeterse<br />

en algo. ¿Kuna waykama, kuna chhuluma akaru<br />

jalantaña? ¿Qué derecho o razón tiene para<br />

entremeterse acá o qué parentesco?<br />

Waykaja, chhuluja jukapiniwa. Derecho y causa<br />

tengo para entremeterme. Por ventura dicen ésto,<br />

porque como dijimos, chhulu, significa: perro<br />

mestizo y así querrá decir siquiera por vía de<br />

bastardía tengo porque entremeterme.<br />

Waykani chhuluni. Él que tiene causa para<br />

entremeterse. Jumampi waykanisina akaru<br />

jalantaña: por lo que tratamos los dos o por lo que<br />

sé de tu boca me entremeto.<br />

Waykaña. 3 -ki. Idem: jark'aña. Apañar, arrebatar de<br />

las manos o del suelo, &c.<br />

Waykaraqaña. Arrebatar sin voluntad del dueño.<br />

Waykaqaña. 3 -qi Apañar.<br />

Waykawäsiña. Andar a la rebatiña muchos.<br />

Waykawaña. Arrebatar de paso.<br />

Waykasiña. Arrebatarse unos a otros como riñiendo<br />

sobre ello.<br />

Waykäsiña. Dejarse arrebatar algo.<br />

Waykasäña. Echar a la rebatiña o dejar apañar.<br />

Waykajäña. Ayudar a la rebatiña, haciendo lo que<br />

otros.<br />

Waykajraña. Arrebatando llevar a diversas partes,<br />

cada uno donde se le antoja.<br />

Waykaxataña. Comenzar la rebatiña uno o muchos o<br />

comenzar a asir de alguno.<br />

Waykanuqaña. Arrebatar muchos, cada cual su parte.<br />

Waykaraña. Arrebatar todo lo que puede abarcar.<br />

Waykarachaña. Entender de ordinario en apañar.<br />

Waykarukiptaña. Estar embebecido sólo en apañar.<br />

Waykusuña. Arrebatar y sacar.<br />

Waykawaxaña. 3 -xi. Apañar de presto.<br />

Waykutaña. Idem.<br />

Waykuña. Teñir lana hilada o por hilar o los mismos<br />

paños.<br />

Waykuri. Tintorero o tintorera.<br />

Waykuntaña. Meter a cocer.<br />

Waykuyaña. Hacer o mandar a cocer.<br />

Waykuch'ukiña. Teñir mal como por cumplimiento,<br />

no de gana.<br />

Waykujasiña. Teñir demasiado tiempo alguna cosa.<br />

Waykuskipaña. Idem.<br />

Waykujäña. Ayudar a teñir o teñir de la misma<br />

manera que otro hace.<br />

Waykuxataña. Comenzar a teñir.<br />

Waykumukuña. Cocer o teñir aparte.<br />

Waykunaqaña. 3 -qi. Ocuparse en teñir muchas ollas<br />

y mirarlas, &c.<br />

Waykukipaña. Pasar de una olla o caldera lo que se<br />

tiñe.<br />

Waykukipa waykururuña. Pasarlo así muchas veces.<br />

Waykukipaña. Darse prisa para acabar.<br />

Waykuraña. Idem.<br />

Waykukiptaña. Mudar algo el color de la ropa. + Y<br />

también la persona, el buen color de antes.<br />

Waykurpäña. Teñir todas las lanas y calderas que<br />

hubiere y darse prisa para ello.<br />

Waykurapiña. Teñir para otro.<br />

Waykusiña. Teñir para sí.<br />

Waykuyasiña. Hacerse teñir algo o mandarlo.<br />

Waykusuña. Acabarlo de teñir todo concluyendo con

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!