21.03.2013 Views

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

LudovicoBertonioMuchosCambios

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

232 Ludovico Bertonio<br />

Según fuere macho o hembra.<br />

Orinar sangre. Wila yaqhaña.<br />

Orinal. Yaqhaña, yaqhasiña.<br />

Oro. Chuqi. + Mina de oro: chuqi qhuya.<br />

Oro en barra o tejuelo. Chuqi tika.<br />

Oro fino. Wila chuqi.<br />

Oro bajo. Janq'u chuqi.<br />

Oro en polvo. Ch'ich'i vel ch'alla chuqi. + Sacarle:<br />

ch'ich'iña.<br />

Oro derretido. Chuqi uma vel umaptäta chuqi.<br />

Osar hacer, decir, &c. Jani qhï, jani wati luraña,<br />

arusiña, &c. Y también puede anteponerse: jani<br />

llaki, jani tunki, &c. vel jani qhiytasa, jani<br />

jiwutasa, jani llakisa, jani jaxsarasa, &c.<br />

Osado. Jani wati, jani qhï, &c. vide: atrevido.<br />

Osadía. Jani watikankaña, &c.<br />

Osadamente. Jani watiki, &c.<br />

Osarlo. Amä ch'akha tawqata, arkuta.<br />

¡Oh! si fuera mío. Nankaspana.<br />

Oso animal. Jukumari.<br />

Oscurecerse el tiempo como cuando quiere llover.<br />

Uraqi vel laqhampu jiwakipti<br />

Oscurecerse faltando luz. Ch'amakakiptaña,<br />

laxakiptaña vel ch'amaktaña, laxtaña vel qhana<br />

wisaxaña.<br />

Oscurecerse el sol o la luna o eclipsarse. Inti<br />

ch'amakakipti, laxakipti, jiwi, jiwakipti.<br />

Oscurecerse, apenas echarse de ver. Jayphuxaña,<br />

jayphu ullasiña.<br />

Oscurecerse, asombrarse. Ch'iwukiptaña.<br />

Oscurecerse entrando la noche. Thami thamiña vel<br />

ajanu thami.<br />

Oscurecerse el Juicio con la enfermedad, turbación<br />

o embriaguez. Chuyma jayphurtitu, jayph'utitu vel<br />

chaqhutitu.<br />

Oscurecer. Activo. Ch'amakakiptäña, &c. Añadiendo<br />

diéresis los verbos susodichos.<br />

Oscurecer a otro con su fama. Qisiwaxaña, misiña,<br />

llalliña, chuyma ullijasiña.<br />

Oscurecerse así. Qisuxaña, jani jakhuxaña, Jani<br />

jakhutaxaña.<br />

Oscuridad. Ch'amaka, laxatuta ch'ijri.<br />

Oscuridad profunda de la noche. Wiña vel wiña<br />

aruma.<br />

Oscuramente hablar, oír, entender, &c. Jayphuki<br />

arusiña.<br />

Oscura palabra o razón. Jayphu.<br />

Oscuro. Ch'amaka, laxa. Dícese de las casas, tiempo,<br />

&c.<br />

Otear, mirar de alto. Ullinuqaña.<br />

Otero. Ullinuqaña qullu.<br />

Otra manera. Mä jamuraki.<br />

Otra vida. Mä jakaña.<br />

Otro. Mayniraki, maraki.<br />

Otros. Jaqhapa.<br />

Otro de vosotros. Maynimataki.<br />

Otro poco. K'ata mämpi.<br />

Otro tanto. Maya jukha.<br />

Otras cosas. Jaqhapa yänaka.<br />

Otra vez. Wasitha, niyaraki vel mä mit'a, mä kutiraki.<br />

+ Hacer algo otra vez: wasinchaña.<br />

Otras veces. Mä nakatha.<br />

Otros dos. Mä paniraki.<br />

Otros tres. Mä kimsaraki.<br />

Octubre. Satawi lapaka.<br />

Ovas de la laguna. Laqhu.<br />

Ovas de la laguna. Ch'unkayu. Son diferentes.<br />

Oveja de la tierra. Qawra qhachu.<br />

Oveja de castilla. Uwisa.<br />

Oveja fecunda. Mira qawra, &c.<br />

Ovillo. Ch'ankha tama, kucha vel qhat'u. + Devanarle:<br />

ch'ankha tamachaña vel khiwiña, khat'uña,<br />

khiwsuia, khat'usuña.<br />

Ojear pájaros, mosquitos, &c. Jawarpäña, thalarpäña<br />

vel qarkurpäña.<br />

Ojalá o si. Ay- ut supra.<br />

Ojear moscas, pájaros, &c. Jawq'arpäña, thalarpäña.<br />

Idem: janarpäña vel anarpäña.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!