LA HOMO KIU NE SUKCESIS TROMPI SIN MEM - UECI

La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem
“Mankis io inter ni, kvankam la centraj organoj malaprobis (vidu en L’ Osservatore
Romano) diversfontajn starpunktojn nemalkonsentemajn kun rasaj leĝoj.
Oni kredis, naivege certe, ke tiuj leĝoj de 1938 ne atingus, laŭ nemalofta
itala kutimo, la nivelon de efektiva aplikado, aŭ ke ili ne estus fakte reduktontaj
hebreojn al la duonigita civitaneco, ankaŭ pro tio, ke multaj el ili iam publike
kaj lojale asociiĝis kaj mone enrajdis la iam naskiĝantajn faŝismajn partion
kaj reĝimon. Bedaŭrinde katolika intelektularo kaj elitaro dividiĝis kaj pritaksis
malsame la aferon: estis iuj ne rifuzantaj la utilon limigi la financan kaj
kulturkampan hebreajn refleksojn okupantaj la tutan nacion aŭ al ili imputis
marksismon kaj freŭdismon kaj monkoncentrigajn ekscesojn kapitalismajn
ktp. Ne mankis kiuj imagis, ke la itala kutima ruzeco evitu la leĝajn konsekvencojn,
la naziisman ideologion kaj ŝajnrespektante triaregnajn premojn.
Temas pri paĝo malglora. Bonŝance aliaj katolikaj instancoj, diversnivele, enkape
la kardinalo de Milano, kiu aŭdacis sin deklari kontraŭa, kaj ĵurnaloj de katolikoj,
alimaniere juĝis”.
“Ni franciskanoj, en XIV-XV jarcentoj, por defendi la kristanajn civitanojn
de la buĉado de la uzura prunto, kreis aŭ inspiris en preskaŭ ĉiuj eŭropaj
urboj lomdardejojn. Se tio okazis pro la uzura pruntedono, ĉefe de hebreoj,
ĉu tio ne povis influinti la kreskadon de la ĝenerala malsimpatio al hebreoj,
ruliĝonta poste en la pogromojn kaj holokaŭston?”.
“Franciskanoj inventis, ne kaprice, la lombardejojn, kiuj, trapuntinte la eŭropan
kontinenton, defendis kontraŭ la kaptilo de la uzura ĉiuflanka prunto, en
epoko en kiu estis damaĝe malpermesate al la kristanaro monalprunti intereze.
Kiom da tiuj originis el miskonduto de hebreaj medioj, al kiuj estis ĉiam
permesite pruntedoni ĝis interezo de sep/ok procente laŭ ŝtataj leĝoj, estas historiista
problemo. Franciskanaj arkivoj pretas malfermiĝi antaŭ ĉiu esploristo.
Antaŭvideble, el tiuj arkivoj ne eliros la Komercisto de Venecio de Ŝespiro,
nur provoj reekvilibrigi kaj repacigi la intersociajn rilatojn. Ĉiukaze oni nun
scias, ke ĉiu tiama ŝtato perleĝe fiksis limojn trans kiuj oni kulpis je uzura
prunto: en Venecio estis, ekzemple, ok procente… monate!”.
“Eblas distingi kiom influis la akuzoj, kontraŭ hebreoj, de Lutero kaj de
Voltero, kaj ties sekvantaro? Kio pli antisemita ol tiuj?”.
“Delikata kverelo. Laŭ mia impreso, nur impreso, mi ripetu, Lutero ne kontraŭsemitas,
li kontraŭjudas pro religiaj motivoj, prave aŭ neprave. Voltero
antaŭenigas ankaŭ rasisme odorajn motivojn. Certe ĉi du formis multon de la
eŭropa kulturo, aparte Voltero kiu ne disdegnis akuzi, kvazaŭ nepardonebla
151