LA HOMO KIU NE SUKCESIS TROMPI SIN MEM - UECI

La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem
bo kiun E. Kantio antaŭdiktis, kaj volis, por sia tombo: La stelplena ĉielo super
mi kaj la bona volo ene de mi! Kio estas tiu ĉielo stelita se ne laŭnatura
morala leĝo sendependa de la homa volo?”.
La supre aludata tensio taŭze eksplodigis mordantajn diskutojn inter la
profesoroj, la lernejestraro, la familioj, kun malfavoraj al mi komentoj: la pozicioj
ekstremiĝis kaj konfuziĝis kaj precipe neniu el la du frontoj (mi en tiu
ĉi kazo havis malmultajn subtenantojn, nombre pliiĝantajn tamen) retiriĝas en
kompromisajn rotojn. Mi devis milfoje ekspliki fronte al la klasaro kaj en privataj
boliĝantaj interparoladoj antaŭ profesoroj aŭ familiaj reprezentantoj; kaj fine
publike, anstataŭ malkonfesan sintenon, mi difinis iom ironie la tutan aferon:
“je la priserĉo de la kuraĝo por iri ĝisfunden!”.
Iuj, profitinte el mia kvazaŭslogana esprimo “moralo absolutas, relativismo
senfundamentas”, kvankam subveste de ŝerco, min ekdifinis la absolutisto.
Eraro plenumita de mi: mi tro enpersoniĝis en la aferon kvazaŭ engaĝiĝanto
en la savo de sia honoro, kaj la instruaĵo estis sentigita pli kiel frukto de
persona moralika aŭ moralisma tendenco, kun iom da bombasta galŝprucigo,
ol kiel morala problemo. Eble mia troa insisto altiris, reage, la kritikon, ke tiu
ideo, nome la postuliĝo de la natura moralo ĝuste el absurdaĵoj de morala
relativismo, de tempo al tempo reelanis perturbante la kvieton.
Tiukaze, foje, inter profesoroj la diskuto plilarĝiĝis ĝis la “kategoria imperativo”
de Kantio, nobla, granda, konvinkiga, oni insistis, kaj ekvivalenta, eĉ
anstataŭanto de la jam ne plu trovebla racia-natura morala leĝo! Por sekvi la
kantianan imperativon necesas, oni orgojle subtenis, kuraĝo kaj forta animo,
evidente ne posedata de la forlasiĝantoj al la fantoma denaska moralo.
Ankaŭ rilate tion mi ne delasis la dialektikon por provi demonstri, ke inter
la du moraloj (la denaska kaj tiu imperativa) abismas la diferenco: tiu kantiana
havas, finfine, por leĝfaranto la individua konscienco aŭ la individua decido,
dum tiu natura estas nur malkovrita de la konscienco kaj eventuale akceptata
kaj sekvata de la malkovranto. Rilate la ĉi-kaze emfazitan kuraĝon por sekvi
la kategorian imperativon “faru, ke via ago akiru universalan valoron”, vere ĝi
nepras ĉar oni sin engaĝus fidele sekvi sian decidon kiel devon senfundamentan
dum la racio sencele vagadas pro la rezigno pri la neceso de tiu fundamento.
El la diskuto rezultis ankaŭ, ĉe kelkaj, ke la natura morala leĝo kaj kantiana
imperativo havas multe da similo ĉar ambaŭ aspiras reguli la homan konsciencon
kaj (sed tio aspektis ironio) ambaŭ staras sur la sojlo de forbalaĵujo!
342