II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

TEVFİK FİKRET’İN ÇOCUK ŞİİRLERİ VE ŞERMİN KİTABINDAKİ
ŞİİRLERİNİN TAHLİLİ
ÖZET
Yıldıray BULUT *
Tevfik Fikret, Servet-i Fünûn edebiyatının lideri, şiir alanındaki en önemli sanatçısı ve Servet-i
Fünûn dergisinin ilk yayın yönetmeni olarak edebiyat sahnemizdeki yerini almıştır. (Akyüz, 1995: 95)
Onun en önemli özelliklerinden biri de edebiyatımızda ilk defa çocuk şiirlerinden oluşan bir eser hazırlamış
olmasıdır. Şermin adını verdiği bu eserin, hece ölçüsüyle ve dönemindeki genel dil anlayışına göre
çok daha sade bir dille yazılmış olması da edebiyatımız adına o dönem için önemli bir yenilik ve atılım
olmuştur.
Sanatçı kişiliğinin yanı sıra normal yaşamında öğretmenlik mesleğini icra eden Fikret, Mekteb-i
Sultanî, Robert Kolej gibi okullarda çalışmış ve yaşamının büyük bir bölümünü çocukların ve gençlerin
içinde geçirmiştir. (Parlatır, 2006: 25) Kız kardeşini genç yaşında kaybeden ve Hemşirem İçin adlı şiirini
kardeşine ithaf eden Fikret (Parlatır, 2006: 31), gençlerin erken yaşta evlendirilmeleri, eğitimsiz bir hâlde
hayata bırakılmaları gibi konulara karşı hassasiyet kazanmış ve kendini gençlerin eğitimlerine adamıştır.
Servet-i Fünûn dergisinde yayınlanan ilk şiirine Hasta Çocuk ismini vermesi de onun hayatında çocukların
ve gençlerin ne denli yer tuttuğuna bir delildir. Zaten Fikret’in hayatının odak noktasında oğlu Halûk
bulunmaktadır. Oğlu için yazmış olduğu şiirlerden oluşan Halûk’un Defteri adlı bir eseri de bulunan Fikret,
bu şiirlerde oğlu Halûk vesilesiyle bütün gençlere önemli mesajlar vermektedir. Bu kitapla gençlere,
medeniyet ve gelişme yolu gösterilmek istenmiştir. (Kolcu, 2008: 47) Bir babanın çocuğuna duyduğu
sevgi, bayram sabahlarının aile üzerindeki olumlu birleştirici gücü ve gelecek hakkındaki öğütlerin bulunduğu
şiirler ise Rübab-ı Şikeste adlı kitabına aldığı şiirlerinde kendini göstermektedir. (Parlatır, 2006: 57)
Fikret’in asıl çocuk şiirleri, arkadaşı eğitimci Satı Bey’in açtığı çocuk mektebinde verdiği dersler sırasında
oluşmuş manzumelerden meydana gelir. (Kolcu, 2008: 46) Bu şiirlerin tamamında çocuk dünyası
âdeta resmedilmiştir. Şiirlerin oldukça sade bir dille yazılmış olduğu görülür. Amaç, yazılmış olan şiirlerin,
çocuklar tarafından da rahatlıkla okunabilmesidir. Bu şiirler, daha sonra Şermin adını verdiği kitapta
toplanacaktır. Fikret, Şermin kitabında, özlediği yeni insan tipini yetiştirmeyi hedefler. (Sınar, 2007: 184)
Robert Kolej’de çalıştığı dönemde, Anglo-Sakson eğitim ve öğretim metodu ile karşılaşan Fikret, çocukların
daha iradeli, kabiliyetli ve bilinçli olmaları gerektiği fikrine varmış ve bu fikirlerini hayat bilgisi ile yoğurarak
Şermin adlı kitabında, çocuklara şiir şeklinde sunmuştur. Fikret’in çocuklara duyduğu güvenin
büyüklüğü ortadadır. Bu güven sayesinde onlara ithaf edilecek bir eser kaleme almış ve bu eserinde
onlara çalışmanın önemini anlatmış ve iş üretmeye yarayan aletleri tanıtmıştır. (Enginün, 2012: 536)
Bu çalışmada, Servet-i Fünûn şiirinin öncüsü Tevfik Fikret’in yazmış olduğu çocuk şiirleri üzerinde
genel olarak durulacak ve çocuklara duyduğu güvenle yazmış olduğu Şermin adlı eserinde yer alan şiirler,
belli bir metoda göre incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Tevfik Fikret, Çocuk Şiirleri, Şermin.
Giriş
Servet-i Fünûn şairlerinden Tevfik Fikret (24 Aralık 1867-19 Ağustos 1915, doğ. ve ölm.
İstanbul) Aksaray’da Mahmudiye Rüştiyesi’nde öğrenime başlamış, daha sonra Mekteb-i Sultani’de
(Galatasaray Lisesi) öğrenimine devam etmiştir. Sultani’yi birincilikle bitiren Fikret Hariciye
İstişare Kalemi’nde çalışmış, Sultani’nin ilk kısmında Türkçe öğretmenliği yapmıştır. (Ne-
*
Okutman Dr., Bartın Üniversitesi Rektörlük Türk Dili Bölümü BARTIN yildiraybulut@hotmail.com
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 103