II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

… İki tane sünnet çocuğu… Birer kol saati alsa… Üçer liradan altı lira… Birer
dolma kalem… Beşer liradan on lira. Pigmalyon’da * kemik bir kâğıt bıçağının fiyatını sormuş
ve tenekeden ürken cesur bir spor beygiri gibi iki adım geriye fırlamıştı…
… Havada ay… Denizde ayın yansıması… Ayın yansımasının içinde de yaldızlı, gümüş
köpükler saçarak ilerleyen sessiz, kahraman bir savaş gemisi… Bir ressam olsa şu
manzaraya deli olurdu. Sadi Bey böyle düşünürken sanki ressammış gibi deli oldu..."
İlgi çekici bir üslupla olayları anlatan yazarın hikâyelerinde merak unsuru ön plandadır
ve öyküler; genellikle beklenmedik, şaşırtıcı sonlarla biter. “And” hikâyesinde kan kardeşi
“Mıstık”ın, Kaşağı öyküsündeki kardeşi “Hasan”ın ani ölümleri hem hikâyenin kahramanlarını
hem de okuyucuları derinden sarsar. Yüksek Ökçeler, Gizli Mabed, Çakmak, Perili Köşk, Bomba,
Mermer Tezgâh, Kütük ve Dama Taşları gibi çoğu hikâyesinde de okuyucuyu şaşırtıcı bir
son beklemektedir. İyilik, doğruluk, cesaret, vatan sevgisi gibi erdemler onun hikâyelerinin ana
fikirleridir.
“Yeni Lisan” hareketini başlatan en önemli şahsiyetlerden biri olan Ömer Seyfettin bu
harekete mensup edebiyatçıların benimsediği Milli Edebiyat görüşünü savunmuş, eserlerinde bu
edebi akımın düşüncelerini, milliyetçilik fikirlerini, hikâye kahramanlarının ağzından dile getirmiştir.
"Gizli Mabed" onun Milli edebiyat görüşünü yansıtan bir hikâyesidir. Yazar, hikâyede
Türklerin batı kültürüne duydukları sebepsiz hayranlığı eleştirmektedir. Yazara göre Osmanlı
Devleti'nde, dönemin insanları kendi kültür unsurlarını ve değerlerini aşağılamakta ve kuru
kuruya Avrupa’yı taklit ederek onların kültürel yaşayışlarına özenmektedir. Hâlbuki batılı insanlar,
doğu kültürüne karşı mistik bir hayranlık duymaktadırlar. Hikâyede İstanbul’u ziyarete
gelmiş bir Fransız’ın doğu kültürüne karşı hissettiği duygular da dile getirilmiştir.
Ömer Seyfettin, "Gizli Mabed" hikâyesinde (2013, s. 21-22), Türk kültürünün çok değerli
olduğunu fakat Türklerin kendi kültürel ve tarihi değerlerinin farkında olmadıklarını şu
ifadelerle dile getirmektedir:
“Sermet; beni, geçen gün Tokatlıyan’da genç bir Fransız ile tanıştırdı. (…) Tam bir
“Doğu” hayranı. İlk sözü bu oldu.
-Azizim, siz kendinizi bilmiyorsunuz. Avrupa’yı bir şey zannederek kendi güzelliklerinizi
görmüyor, kendi özelliklerinizi yaşamıyorsunuz. (…)
-Yaşamadığımızı, görmediğimizi nerden biliyorsun?
-Bunu gözümle gördüm, diye coştu. Üç yıldır Sermet’in evindeyim. Her şey Avrupa
modasına uygun: Yemek salonu, yatak odası, karısının ve kardeşlerinin giyinişleri, hareketleri
hatta düşünceleri bile hep Avrupa tarzı. Ah nerede Piyer Loti’nin Türkiye’si.”
…‘Sabit fikir’lerinin sınırını aşamayan Fransızlar, ne kadar masumdurlar! Bu genç
Avrupalı, bunlardan biriydi. Türkiye’ye dair konuşmaya başladık. İddia ediyor ki, biz kendimizi
tanımıyoruz. En güzel, en zengin sokaklarımıza pis diyoruz. Artık güzellikten mahrum
Avrupa binalarına, büyük caddelerine özeniyoruz.
Rumlara olan öfkesi çok fazlaydı. Beyoğlu’ndan öyle nefret etmişti ki, ‘Ne iğrenç
Batı karikatürü, Yarabbi!’ derken adeta sarararak tiksiniyordu. Kafası Piyer Loti’nin hayaliyle
doluyordu.
Bizim sefalet, vahşet, cehalet dediğimiz perişanlıklarımıza o ‘harika’ diyor, bu sonsuz
çöplükler, baykuşlu harabeler karşısında nasıl olup da bir heyecan duymadığımıza şaşıp
kalıyordu. Nihayet kendisinin, Avrupalılaşmamış bir Türk evine götürülmesini benden
rica etti.”
Ömer Seyfettin’in hikâyelerinin önemli bir özelliği de hikâyelerinde kendisinin öyle
bir hedefi olmamasına rağmen çocuk edebiyatçısı olarak algılanmış olmasıdır. Onun
hikâyelerinin tamamı çocuklara yönelik değildir. O çocuklara yönelik hikâyelerinin bir
kısmında çocuk kahramanlara yer vermiştir (Karaca, 2013, s. 124).
*
Pigmalyon: Eskiden Beyoğlu’nda ünlü bir alışveriş merkezi.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 567