II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Klasik dönem edebiyatı da hem Türkiye, hem Azerbaycan edebiyatlarında didaktik, nasihatname
gibi edebi örneklerle fazlasıyla zengindir. Şöyle ki, Azerbaycan edebiaytında dünyaca
ünlü klasikler Nizami, Füzuli, Türkiye edebiyatında Rumi, Yunus Emre, Nabi`nin didaktik,
milli- manevi değerlerin aşılanamsı açısından zengin eserler herbir çocuğun masaüstü kitabı
olmalıdır. Azerbaycan`da okullarda Nizami`nin “Hamse” sinden “Kerpiçkesen ihtiyarın masalı”,
“Hayır ve Şer” ve bu gibi diğer klasik edebi örnekler tedris ediliyor. Bu eserleri okudukça
çocuklar adalet, emeye sevgi, arkadaşlık, sadakat, Vatana ve aileye sevgi, necib insani duygular
ve daha daha bu gibi manevi değeri benzersiz anlamları öğrenmiş oluyorlar.
Tüm bu söylediklerimizi Türkiye klasik edebiyatına da ait edebiliriz. Türkiye edebiyatında
Nabi`nin oğluna öğütler vermek amacıyla yazdığı “Hayriye” ve yine de diğer divan şairi
Vehbi`nin oğlu için yazdığı “Lütfey-i- Vehbi” adlı eserleri Türk çocuk edebiyatının ilk örnekleri
sırasında verilebilir. ( A.Kabaklı. II-657).
Fakat yukarıda da gösterildiyi gibi her didaktik eser çocuk ve gençlik edebiyatı örneği
değildir, amma her kes gibi çocuk ve gençlerimizin masaüstü kitabı olmalıdır. Çünkü devrinin
talebine uygun olarak klasik örnekler dil, üslup, psikolojik açıdan bir çocuğun okuyub anlayabileceği
bir edebiyat değildir.
Bütün edebi standartlara cevap veren ve tam anlamıyla çocuk edebiyatı sanılan örneklerin
yazılmasına hem Türkiye, hem de Azerbaycan edebiyatında XIX yüzyildan itibaren başlmışdır.
Bildiyimiz gibi XIX yüzyıl Türkiye tarihinin önemli devridir. Büyük Osmanlı imperatorluğunun
tenezzülü, Avrupa`ya büyük açılım, bunun yanısıra da tüm dalalrda; ekonomi, politika,
ilim ve kültürde gerçekleştirilen bütün değişimler illa XIX yüzyılın payına düşüyor. Bütün
bu değişimler Türkiye ve dünya tarihine Tanziamat Fermanı (1860) adıyla dahil olmuştur.
Bütün alanlarda aşikar bir avrupalaşma gözüküyordu. Bu tam anlamıyla dönüş devridir.
Malum politik ve sosyal gelişimler hayatın tüm dallarını temelli şekilde etkilemiş oldu. Doğal
olarak, tüm bu reformalar en fazla hayatı bedii renklerle yansıtan söz sanatı olan edebiyatı etkiledi.
Uygun olarak Türkiye edebiyatının tanıştığı şu edebiyat kendisinin yanısıra yeni edebi
türler, konu ve tarz uslubu, yeni bakışlar ve yeni akımlar getirmekteydi. Böylece çocuk ve gençlik
edebiyatı da gelişiyor ve daha geniş okur kitlesine kavuşmak şansı kazanıyordu. Burada
matbaanın ve yeni tipli okulların gelişmesi benzersiz rol oynuyordu.
Bana göre, bütün zamanlarda ve halklarda edebiyatın karşılıklı gelişmesinin esasında
tercümeler duruyor. Tercüme sayesinde bir halka ait eserler diğerleri için ulaşılan oluyor. Bir
halkın edebiyatı ile tanışmak ise onun hayat tarzı, güncel yaşamı, gelenek – görenekleri ve millimanevi
değerleri ile tanışmak demekdir. XIX yüzyılda Türkiye edebiyatı bu dönemi geçti. İlk
yaranan örnekler Avrupa, özellikle fransızcadan edilen çeviriler idi. Çocuk edebiyatı da aynı
prosödürlerden geçmiş oldu. Ilk çocuk ve gençlik edebiyatı örnekleri Avrupa dillerinde olan
masal, fabl ve diğer çocuk edebiyatı örneklerinin çevirileri idi. Ziya Paşa, R. M. Ekrem, M. Naci
bu işi öncüllerindendir. Daha sonra A.Nesin, T.Apaydın, G. Dayıoğlu Türkiye çocuk edebiyatının
önemli yazarlarındandır. Çocuk edebiyatı yazmak geleneği geliştikce yazılan örneklerin
hem sayısında, hem de kalitesinde irelileyişler gözüküyordu. Çocuk edebiyatı hem bedii eser,
hem de ders kitapları şeklinde idi.
Artık çocuk edebiyatı üzerine devlet kurumları da sıkı dayanıyorlar. Türk Dil Kurumu,
Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarlar Birliği gibi kurumlar hep bu edebiyatın araştırılması ve
gelişimi üzerine çalışıyorlar.
Yeni dönem yazarlardan Bestami Yazgan`ın “Yağmur Kuşları” adlı çocuk kitabının
üzerine dayanmak istiyorum. Kitab fabl tarzındadır. Çocukların anlaya ve okudukça eğlenebilmesi
için hayvan ve kuşlar insan gibi konuşturuluyorlar. Kitapta fazlasıyla mili- manevi değerlerin
aşılanmasına yer verilmiştir. Arkadaşlıkta sadakat, Vatana ve aileye sonsuz sevgi,sabr gibi
sıfatların güzel, yalan, haset, cimrilik, ihanetin ise getirdiği kötü sonuçlar titizlikle işlenilmiştir.
“ ... Bu çok zor iştir , Ürafe kardeş. Sen iyilik etmene devam et, ben de sana dua ederim.....Aradan
yıllar, sevgiden paylar geçti. Birgün sarı papağan Ürafe`den yardım isterken
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 409