II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Giriş
Sunmak istediğim bildiri yerli ve yabancı edebiyatlarda yaranmış olan çocuk ve gençlik
edebiyatının ortak ve farklı yanları, edebiyata kazandırmış oldukları faydaları ve kendilerinde
bana göre en önemli husus olan milli- manevi değerlerin aşılanmasıdır. Özellikle,Türkiye ve
Azerbaycan çocuk edebiyatından örnekler üzerine araştırma aparacağız.
Boşuna değildir ki, herhangi bir etnosun tarihini araştırırken dayanılan en itibarlı ve değerli
kaynaklardan biri de onun edebiyatıdır. Edebiyat genel olarak halkların tarihinin, kültürünün,
mentalitetini ve milli- manevi değerlerinin en öncül göstergesidir.
Bildiğimiz gibi, edebiyat genel olarak iki büyük parçaya ayrılıyor:
a) Sözlü edebiyat
b) Yazılı edebiyat
Edebiyatın temel dalı sözlü edebiyattır. Bu faktör tüm halkların edebiyatlarında böyledir.
Şöyle ki, sözlü edebiyatı daha eski zamanlara dayanan ve bunun yanısıra daha zengin, değerli
olan halk da daha eski ve medeniyetin daha erken gelişdiği halkdır. Şöyle ki, sözlü edebiyat
tarih açısından yazılı edebiyat göre daha eski zamanlara dayanıyor. Bir nevi yazılı edebiyat
için bazis rolünü de oynamış oluyor.Yazılı edebiyat da kendi yolunda aldığı temel kaynaklar
üzerine gelişiyor. Bunun etkisi bütün edebi türlerde açıkca gözüküyor. İleride yaptığımız araştırmada
çocuk ve gençlik edebiyatının hem sözlü, hem de yazılı edebiyatta yaranması, gelişim
yolları derinden öğrenilecek. En önemli makam ise çocuk ve gençlik edebiyatında milli- manevi
değerlerin konu edilmesidir. İki karşılıklı halkların edebiyatında çocuk ve gençlik edebiyatlarının
ortak ve farklı yanlarını araştırırken illa Azerbaycan ve Türkiye edebiyatlarını seçmiş olmam
da boşuna değildir. Şöyle ki,tüm dünyanın artık yekdillikle kabüllendiği gibi Azeri ve
Türk halkları ortak kökenli, ortak soylu, ortak medeniyetli kardeş ülkülerdir. Eğer, edebiyatı
hayatı yansıtan bir ayna gibi farz edersek, bu iki buyuk halkın daha bir ortak tarfı gibi edebiyatları
üzerine aparılan araştırmalar hayli değerli olur.
Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Yerli ve Yabancı Eserlerde Milli-Manevi Değerlerin
Konu Edilmesi (Türkiye ve Azerbaycan edebiyatları üzerine çalışma)
Bugün konu ettiğimiz milli- manevi değerlerin edebiyata yansıması konusununda Azerbaycan
ve Türkiye edebi eserlerinin hayli ortak konusu vardır. Her iki halkın kültüründe, hayatında,
günlük yaşamında milli- manevi değerler herzaman öne çekilmişdir. Bu bir yandan ortak
olan İslam dini ve İslamın getirdiği yaşam kuralları ile de sıkı bağlıdır. Diğer önemli husus ortak
coğrafya, ortak kültür, aile ve güncel hayatın genel geleneklerinin ortaklığıdır.
Yukarıda da söylenildiği gibi her edebiyatın kökü sözlü edebiyattır. İşte Azerbaycan
sözlü edebiyatlarında ilk rastgelinen milli- manevi değerlerin aşılandığı edebi abide gibi Kitabi-
Dede Korkut destanını örnek gösterebiliriz. Bu edebi abide Türkiye Türkleinin de anladığı,
okuduğu değerli edebi üründür. “Kiatbdaki ortak konu bir çağda sözlü bir kültür basamağlnda
bulunan göçebe Oğuz Türklerinin toplu hayatıdır”( A.Kabaklı.2008.I-243).
Diğer bir sözlü edebiyat abidesi gibi Nasreddin Hoca fıkralarını gösterebiliriz. Bu edebiyat
örneği didaktik açıdan hayli değerlidir. Çocuk ve gençlik edebiyatında yaygın olma nedeni
yarandığı türle bağlıdır. Fıkra türü her zaman geniş halk kitlelerine ulaşmanın en kolay yollarından
olmuşdur. Gelecekde yazılı edebiyatda yumor ve satiranın (mizah) yaranması da halk edebiyatındaki
fıkralardan esinmenin doğal neticesidir. Kolay ve gülüş doğurucu tarzı çocukların
seve- seve okuyabilmesini sağlıyordu ve anlatılan manevi değerlerin aşılanmasını daha bir kolaylaştırıyor.
Bunlardan başka masal, bilmece, atasözleri de sözlü çocuk ve genç edebiyatı türleridir
ve kamusal alanlarda çocukların eğitime ve hizmetine sunulurdu.
Yazılı edebiyata gelince, hem Azerbaycan`da , hem de Türkiye`de çocuk ve gençlik
edebiyatının yaranma ve gelişim tarihleri hemen- hemen üst- üstü düşüyor.
408 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu