II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

KIRGIZ ÇOCUK FOLKLORU VE BEŞİK IRLARI (NİNNİLER)
Ayşen KOCA *
Ergün KOCA **
ÖZET
Her bir halk edebiyatı ürünü var olma ve gelişme yolunda o halkın milli felsefesinin, coğrafi yerleşiminin,
yaşam şartlarının, gelenek göreneklerinin ve medeniyetinin yansıtıcısıdır. Çocuk folkloru da
sözlü halk edebiyatının yetişme yolu, genetiğini incelemenin önemli bir kaynağıdır. Bu ürünlerin her biri,
uzunluğuna kısalığına, yansıttığı ifade farklılıklarına bakılmaksızın genel bir fikre ve felsefi bir sonuca
sahiptir. Üstelik çocuk edebiyatının gelişmesinde sözlü geleneğin ve halk edebiyatı türlerinin önemli
katkıları olmuştur
Bir çocuğun dünyaya gelmesiyle ferdiyetten içtimaiyete yükselen bir tavırla halk inanışları doğrultusunda
gereken çeşitli geleneksel uygulamalar yapılır. Bu geleneksel uygulamaları yaparken insanın
iç dünyasını yansıtan şiirler, deyişler meydana gelmiştir. Bunlardan biri de beşik ırları / ninnilerdir.
Sevgiyle atan anne kalbinin melodik ritimleridir ninniler. Çocuk ile anne arasındaki iletişimin estetik
boyutu olan ninniler, çocuğun ana diliyle ilk karşılaşması, milli kültürüyle ilk tanışmasıdır. Bu bağlamda
ninniler sadece bebekleri uyutmak için söylenmiş halk türküleri değil toplumun değer yargılarını
gelecek nesillere aktaran kültürün temel yapı taşlarıdır.
Bir milletin etnografik, folklorik, yazılı edebi ürünlerinden faydalanarak, insanoğlunun dünyaya
gelişinden ölümüne kadarki süreci değerlendirmek, sözlü ve yazılı edebiyatımızdaki etkilerini belirlemek,
diğer halkların bu türdeki folklorik ürünleri ile değişik açılardan karşılaştırmak sözlü edebiyat birikimlerinin
günümüze aktarılması, çocuk ve gençlik edebiyatı açısından bilimsel bir mesele olmakla beraber
gelecek nesillerimiz için çok önem arzetmektedir. Özellikle Türkiye dışındaki çocuk edebiyatları açısından
konunun örnekleriyle incelenmesi, Türk dilli diğer halkların çocuk edebiyatı türlerinin araştırılması,
analiz edilmesi dil, edebiyat, üslup, sosyoloji vb. alanlarda da yeni araştırmalar yapılmasında öncülülük
edecektir.
Bu bildiride Kırgız Çocuk folkloru ana hatlarıyla değerlendirilip beşik ırları/ninniler konularına,
toplum hayatındaki rollerine göre değerlendirilecektir.
Anahtar kelimeler: folklor, Kırgız çocuk folkloru, beşik ırı, ninniler, ninni çeşitleri
Giriş
Milli ideolojimiz; hayat şartlarımızla, inanışlarımızla, örf-adetlerimizle, dinimizle yakından
ilişkilidir. Yeni doğan her ferd bir şekilde milli ideolojisine, örf-adetlerine ait basamakları
hayatının sonuna kadar geçmek durumundadır. Biz bu ritüellere günlük hayatta çok önem
vermesek de felsefi olarak derin anlamlara sahiptirler. (Akmataliyev, 2001:97) Değişen hayat
şartlarıyla beraber gelenek ve göreneklerimizde de değişmeler olmuştur ancak çok önceden beri
ananaye dönüşmüş kavramlar milletin zihninde yerini koruyarak varlıklarını sürdüregelmiştir.
*
Doç. Dr.; Zirve Üni., Eğitim Fak., Kızılhisar Kampüsü 27260 Gaziantep. aysen_koca71@hotmail.com
**
Doç. Dr.; Zirve Üni., Eğitim Fak., Kızılhisar Kampüsü 27260 Gaziantep. e.koca06@gmail.com
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 353