II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

sat’ın Tepegöz’ün karşısına çıkışı, Kan Turalı’nın Selcen Hatun için üç canavarla mücadelesi,
Boğaç Han’ın boğa karşısındaki tavrı birer cesaret örneğidir.
Boğaç Han hikâyesinde Dirse Han’ın oğlu on beş yaşındayken Bayındır Han’ın meydana
getirtilen boğasıyla karşılaşır, üzerine gelen boğadan kaçmaz. Mücadeleden kaçmama alp olma
vasfının temel ölçütlerinden biridir.
Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü hikâyede ise Oğuz halkının büyük bir bölümünü helak
eden Tepegöz’ün karşısına çıkma cesaretini gösteren Basat, Tepegöz tarafından helak edilen
diğer yiğitlerin aksine aslan tarafından doğal bir ortamda büyümesinin verdiği bir artıyla ve
zekâsını kullanmasıyla Tepegöz’ü öldürmeyi başarır ve Oğuzların başındaki felaketi sonlandırır.
Begil’in ayağının kırıldığını duyan düşman, saldırıya geçer. Begil bunu haber alınca oğlundan
Bayındır Han’ın divanına gidip Kazan Bey’den yardım dilemesini ister. Ancak cesur bir
delikanlı olan Emren, bunu kabul etmez, üstüne düşen görevi yerine getirir, babasının yiğitleriyle
birlikte tek başlarına savaşırlar.
Begil, Bayındır Han ve diğer Oğuz beyleriyle çıktıkları bir avda av hünerinin kendisinden
olduğunu söyler. Han, “Yok, at işlemese er övünmez, hüner atındır.” der. Begil’e bu söz hoş
gelmez ve küser. Bu, alpın eşyaya, mala, mülke değil yalnızca kendisine güvendiğini izah eden
bir örnektir.
Haset etmemek
Haset etmek, kıskançlığın en kötü derecesidir ve kişiyi isyana yöneltir, boş yere zarara
sokar. Haset olayıyla özellikle Dirse Han hikâyesinde karşılaşılır. Dirse Han’ın yanındaki kırk
yiğit, hanlarını oğlundan kıskanırlar ve Boğaç Han’a iftira atıp babası tarafından vurulmasına
sebep olurlar. Yalanları ortaya çıkınca da Dirse Han’ı esir alırlar. Fakat Boğaç Han babasını esir
alan o kırk namerdi yenerek babasını onların elinden kurtarır.
Yalan söylememek
Kam Püre oğlu Bamsı Beyrek hikâyesinde kanlı bir gömleği Beyrek’in diyerek yakınlarına
öldü haberini veren Yalancı oğlu Yaltacuk’un yalanı ayağına dolaşır. Beyrek’in nişanlısı
Banu Çiçek’le evleneceği zaman Bamsı Beyrek gelir, Yaltacuk kaçar, gider. Adının yanına lakap
olarak “yalancı” eklenmesi de kişiyi aşağılayan bir durum olarak kabul edilir.
Dirse Han’ın yanındaki kırk namert de yalan söyleyerek baba-oğulun arasını açmaya çalışırlar.
Ama yalanları ayaklarına dolanır.
Arkadaşlık
Kam Püre oğlu Bamsı Beyrek, kendisi kurtulmasına rağmen kendisiyle birlikte esir düşen
otuz dokuz yiğidini de kurtarmak için Oğuz beyleriyle Bayburt Kalesi’ne gider. Kendisi Banu
Çiçek’le evlenen Bamsı, yedi kardeşini yedi yiğide verir, tüm yiğitlerini evlendirir.
Arkadaşın önemine Kazılık Koca Oğlu Yigenek anlatısında da rastlanır. Esir babasını
kurtarmak için yirmi dört kahraman sancak beyiyle yola çıkacak olan Yigenek, o gece rüyasında
dayısını görür, dayısı babasının esir düştüğü Düzmürd kalesine yedi defa varıp alamadan geri
döndüğünü söyler. Yigenek de dayısına doğru kişilerle arkadaş olmanın öneminden bahsederek
şöyle cevap verir:
Kalkıp yerinden doğrulduğunda
Ela gözlü bey yiğitleri yanına almadın
Adı belli beylerle sen at koşturmadın
Beş akçeli süvarileri arkadaş ettin
Onun için o kaleyi sen alamadın.” (DKK, 147).
İnsanın mücadeleyi kazanıp kazanamamasında arkadaşın ne büyük bir etkisinin olduğu
Yigenek’in ifadelerinden anlaşılır.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 281