II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

gibi telafi yöntemleriyle karşı karşıya kalıyoruz. Bir Şeftali Bin Şeftali’de Mehmet bulunduğu
yerden başka bir yere gitmek istemiş; Dedem Bir Kiraz Ağacı’nda Tonino, anneannesinin bir
kaz; dedesinin de bir kiraz ağacı olarak varlığını sürdürdüğüne dair bir inanış geliştirmiştir,
Nemik ile Onbaşı’da ise ölen bebeğin meleğe dönüştüğü inancı dile getirilmiştir. Beyaz
Ölüm’de bir telafi yoluna gidilmemiş. Ölüm karşısında çaresiz kalınmıştır.
Sonuç: Yıkarken Yapmak - Yaparken Yıkmak
Bir çocuk edebiyatı eserinde ölümden bahis açmak bazı riskleri göze almak demektir.
Ancak bu risk, yazarları hayatın bu kadar içinde bir vakayı işlemekten alıkoyamaz. Bir sanatkar,
kuvvetle muhtemel, böyle bir alıkoymanın gündeme gelmesine dahi müsade etmeyecektir. Çocuklara
ölümden elbette bahsedilebilir. Bahsedilmelidir. Fakat onların özgün kavrayış biçimini
es geçmeden bunu yapmak gerekir. Ölüm, insanlarda bir yıkım hissi oluşturmaktadır. Ölümü
hayatın bir gereği olarak görmeyi başarabilmek, yeniden bir inşa sürecini gerçekleştirmemizi
sağlayacaktır. Çocuk edebiyatı eserlerinin yaşatacağı dolaylı ve yapıcı tecrübeler, deneyim yoksunu
olan çocuk dimağını güçlendirecektir. Bu bağlamda eserlerin kısa bir değerlendirmesi yapılacak
olursa şunlar söylenebilir.
Dedem Bir Kiraz Ağacı’nda okur için özdeşim ögesi olan çocuk kahraman, sevdiği bir
yakınının ölümü ile yüzyüze gelmiş; travma yaşamış ve bu travmayı aşmıştır. Bu bakımdan
eserin sağlıklı bir dolaylı tecrübe kazandırma vasfına sahip olduğu söylenebilir. Dolaylı ve soyut
ifadelerin, ölümü haber vermede kullanılmasının doğuracağı olumsuz sonuçlar ve ölümü en
somut hali ile doğrudan bildirmenin çocuk açısından çok daha anlaşılır olduğunu eserde görebilmek
mümkündür.
Bir Şeftali Bin Şeftali’de ölen kişi bir çocuktur. Hayatta kalan ve arkadaşının ölümüne
şahit olan diğer çocuk kahraman için travma büyüktür. Bu noktada çocuk, acı ile yüz yüze gelememiş,
çevresi tarafından örtük bir biçimde ölümün müsebbibi olmakla suçlanmıştır. Çareyi,
bulunduğu ortamdan uzaklaşmakta bulmuştur. Ölümün tabii karşılanamayışı ölen kişinin bir
çocuk olması ile de alakalıdır. Yine de kullanılan üslubun ve olay örgüsünün çocuk muhayyilesini
yaralayıcı özellikte olduğu söylenemez.
Nemik ile Onbaşı’da bir bebeğin ölümü tasvir edilmiştir. Hikayede çocuk okurun özdeşim
kurabileceği karakter Nemik’tir. Nemik, kardeşinin ölümü sonrası ailesinin verdiği tepki ile
hayrete düşmüştür. Çünkü tutarsızlıkla karşı karşıya kalmıştır. Daha evvel başka ailelerde bebekler
öldüğü zaman melek olduğunu söyleyen ailesi kendi bebekleri öldüğünde perişan olmuşlardı.
Bu tutarsız tutumun tadılmış olması, çocuk okura önemli bir tecrübe kazandırırken şu
doğal duygunun sezdirilmesini sağlayacaktır: Ölen kişinin yakınlığı nispetinde verilen tepkiler
değişmektedir. Nemik ile Onbaşı’da söz konusu tutarsızlık, yaşlı bir kimsenin gelip feryad
edenleri yatıştırması sonucu giderilmiştir. Sonrasında ise öykünün kahramanı olan Nemik hayatını
kaybetmiştir. Fakat belirli bir iç tecrübenin ardından gerçekleşen bu ölüm, son derece olgunlukla
işlenmiştir.
Beyaz Ölüm’de olayın gerçekleşme biçimi oldukça ağır bir cümle ile aktarılmıştır: Yüksek
dozda uyuşturucudan ölen bir genç kızın cesedini bulmuşlar. Kitabın hedef kitlesi çocuklardır.
Ancak ‘uyuşturucu kötüdür’ ve ‘anne babanın tavsiye ve telkinlerini dinelemek gerekir’ iletileri,
oldukça acıklı bir olay örgüsü içinde çocuk okurun ruh dünyasını sarsabilecek ifadelerle verilmiştir.
Temel mesaj fazlası ile ifşa edilmiştir. Bu bakımdan eserin sezdirme, kavratma, düşündürme
yerine öğretme, ders verme vasfı ağır basmaktadır ki bu durum, böylesi hassas bir konuda
kolaylıkla beklenmedik sonuçlar doğurabilir.
Bu mütevazı çalışmanın ufkunda nitelikleri farklı çocuk edebiyatı eserlerinde ölümün özgün
yüzlerini göstermek vardı. Çalışmanın kapsamı dört başı mamur bir mukayese yapmaya
müsait olmadığından durumun betimlenmesiyle yetinilmiştir. Ümit edilir ki bu çalışma, bu cümlelerin
yazarına ve okurlarına hiç değilse bu konunun anlaşılmaya değer bir mesele olduğunu
hissettirebilir.
694 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu