II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ÇOCUK EDEBİYATININ TANIMI VE UYGULAMASINA DAİR
YENİ BİR BAKIŞ AÇISI
Mehdi HEJVANİ *
ÖZET
Bu çalışmanın amacı çocuk edebiyatının tanımını ve uygulama alanını genişletme çabasıdır. Bugüne
kadar çocuk edebiyatının tanımı “yetişkin merkezli” ve “eğitim merkezli” bir durum söz konusuydu.
Yani teorik metinlerde çocuk edebiyatını, genelde önceden belirlenen hedefler doğrultusunda ve eğitimöğretim
kastıyla çocuklar için yetişkinlerin kaleme aldığı metinlerle sınırladık. Bu edebiyat türünün uygulaması
“çocuk eksenli” bir amaca matuftu. Yani çocuk edebiyatının tek muhatapları olarak sadece çocukları
varsaydık. Yazar bu çalışmada çocukluk tanımında ve muhatap kitlede meydana gelen değişimleri göz
önüne alarak çocuk edebiyatının hem tanımını hem de uygulama alanını klasik sınırlarından çıkarmayı ve
genişletmeyi amaçlamaktadır. Klasik tanımda mesele eğitim-öğretime odaklı ve yetişkin merkezlidir.
Oysa estetik etkenler ve çocuk odaklılık da önem arz etmektedir. Bu durumda tanımı bir eksenden /
merkezden dört eksene / merkeze genişletmemiz mümkün. Önerdiğimiz üç eksen.
1. Kaleme alınırken özel bir muhatap kitleye dönük olmaksızın ya da yetişkinlerin muhatap kitle
olarak hedeflendiği, ancak büyükler tarafından tavsiye söz konusu olmadan zamanla çocukların ilgisini
çeken yaratıcı edebi eserler.
2- Kaleme alınırken özel bir muhatap kitleye dönük olmaksızın ya da yetişkinlerin muhatap kitle
olarak hedeflendiği, ancak eğitimciler, çocuk edebiyatı uzmanları ve çocuk uzmanları tarafından çocuklar
için uygun görülen edebi eserler.
3- Bizzat çocuklar tarafından çocuklar için veya özel bir muhatap kitle olmaksızın kaleme alınan ve
çocukların ilgisini çeken yaratıcı edebi eserler.
Uygulama konusuna gelince öyle anlaşılıyor ki klasik tanımda bu edebiyat türünün tek muhatap
kitlesi olarak çocuklar öngörülmüştür. Oysa son yıllardaki değişimlere dikkat edildiğinde yetişkinlerin de
bu tür edebi eserlere ihtiyacı olduğu görülür.
Yazarın çocuk edebiyatının “neliği” üzerine en temel tartışmaları / düşünceleri “Çocuk Edebiyatının
Estetiği” adlı kitabında yayımlanmıştır. Bu makale ise konuyu bir başka açıdan ele almayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Çocuk edebiyatı, İran, tanım, uygulama, yetişkin eksenli, çocuk eksenli.
Neden Çocuk Edebiyatı Hak Ettiği Öneme ve İtibara Sahip Değil?
Çocuk edebiyatçıları, genellikle işin ehli olanların ve seçkinlerin işlerine gereken önemi
vermemelerinden şikayetçidirler. Bu durumun sebeplerine dair birçok şey söylendi, ancak çalışmamızın
konusu bu olmadığı için detaya girmiyoruz. Fakat şu kadarını söyleyelim. Kalbi
çocuk edebiyatı için çarpanlar, bu ilgisizliğin ve merhametsizliğin sebeplerine dair daha çok dış
ve sosyal sebepler sayarlar. Oysa iç ve teorik etkenlerin de böyle bir sorunun ortaya çıkmasında
etkili olduğu anlaşılmaktadır. Bize göre çocuk edebiyatı teorisi en az iki açıdan gözden geçirilmeli
ve yenilenmeli: Birincisi tanım, ikincisi uygulama. Kendi kendimize şu soruyu sormamız
gerekir. Klasik tanımlar ve uygulama alanları, bugünkü atmosferi ve ihtiyacı karşılıyor mu?
Yazarın cevabı olumsuzdur ve çabası dünden farklı bir bakış açısı ortaya koymaktır.
*
Doç. Dr., Azad-i İslami Üniversitesi İslamşehr Birimi, Tahran-İran, mehdihejvani@gmail.com, m.hejvani@ofoqco.ir
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 9