II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

sından sıkıntı teşkil edebilecek bu problemin giderilmesi “idealize edilmiş karakter” konusunun
daha fazla gündeme getirilip tenkit edilmesi ve bu konuda çocuklar için yazan yazarlarda bir
bilinç oluşturulması ile mümkündür. Bu amaçla çalışmada Elif Şafak’ın Sakız Sardunya isimli
eseri incelenmiştir.
Karakter kavramı “Roman öykü, oyun gibi bir yazınsal üründe duygu, düşünüş, davranış
ve tutkuları yönünden işlenen kişi (Püsküllüoğlu, 1994: 582)”, “sanatçının yarattığı; duygu,
düşünce ve tutku yönleriyle geliştirdiği, gerçek yaşamdan da esinlenerek deneyimiyle, birikimiyle,
kendine özgü duyarlığı ile biçimlendirdiği kişilik (Sever, 2010: 75-76)” şeklinde alanyazında
tanımlanmaktadır. Kurmaca metnin temel unsurlarından biri olan karakterin geliştirilmesi
çocuk okur açısından oldukça önem arz etmektedir. Bilindiği gibi çocuklar, çocuk edebiyatı
ürünlerindeki karakterler yoluyla insanları tanıyıp onlarla düşsel arkadaşlık kurma yoluna gitmektedirler
(Kırıtoğlu Özdil, 2011: 412). Bununla da kalmayıp kendilerinin ve başka insanların
başından geçebilecek olayları karakterler aracılığıyla öğrenmekte, onların davranışlarından etkilenmekte
ve karşılaştırmalar yapmaktadırlar (Aykaç ve Türkoğlu, 2011: 216). Ayrıca çocuklar
kendilerini eserlerdeki kahramanlarla özdeşleştirirler. Bu özdeşleştirmenin bir sonucu olarak da
başlarından geçebilecek olayları tanıyıp karşılarına çıkabilecek sorunları nasıl çözebileceklerine
ilişkin ipuçları edinirler (Kırıtoğlu Özdil, 2011: 412), Çocuklara güven duygusu telkin eden
kahramanlar (Zivtçi, 2006: 246), yaşanılan dünyanın gerçekliğini sanatsal bir kurguyla çocuk
okura verip onları yaşama hazırlar(Sever, 1995: 14). Bu noktada çocukların düşsel arkadaşları
olan (Karatay, 2014: 104) karakterlerin kurgulanmasında belli hususlara dikkat edilmesi elzemdir.
Bu hususlardan biri de kitaplarda yer bulan karakterlerin idealize edilmiş bir biçimde okurlara
sunulmaması gerektiğidir.
“Büyümüş de küçülmüş” izlenimi taşıyan, yetişkin gibi düşünen, örnek davranışlar sergileyen,
hatasız minik kahramanlar (Karataş, 2014: 77)” şeklinde tanımlanabilecek idealize
karakterler çocuk gerçekliğinin dışında bir gerçekliği okura sunduğu için çocuk okur bu karakterleri
kolay kolay örnek almamaktadır. Bir anlamda donuklaştırılmış ve basmakalıplaştırılmış
bu karakterler okur için şaşırtıcılığını yitirmekte, model olmaktan çıkmaktadır. Yaşamla eser
arasında zıtlık oluşturan idealize karakterler, yapay çözümler ortaya koyup sosyal yaşam içinde
birtakım bunalımlara neden olabilmektedir (Karataş, 2014: 66). Bu sebeple Ural’ın (2013: 47-
48) da dediği gibi çocuk kitaplarındaki karakterler erişilmez ve kusursuz olmak yerine gerçek
yaşamdaki gibi eksikleri ve zaafları olan kişiler olmalıdır. Zira çocuğun kitaptaki olumlu kahramanla
özdeşleşmesi, bütünleşmesi, anlatının içine girebilmesi yazarın betimlediği karakterin
inandırıcı, güvenilir ve gündelik yaşamdaki kadar gerçekçi olmasına bağlıdır (Karatay, 2014:
103).
İdealize karakterin çocuk kitaplarında yapay bir gerçeklik algısı oluşturduğu ve bu süreçte
çocuğa olumsuz örnek olduğu bilinmesine rağmen biraz da çocuk klasiklerinin etkisiyle,
Türk çocuk edebiyatında çocuklara yönelik yazınsal nitelikli metinler kurgulanırken karakterler
olması gerekenden farklı olarak, abartılı özelliklere sahip biçimde kurgulanmışlardır. Pollyanna
isimli eserdeki başkahramanın herkese mutluluk oyununu öğretmesi; daima mevcut hâlinden
memnun olması; Heidi’nin teyzesine yük olmasın diye birkaç kat elbiseyi altından giyip terlemesi;
Oliver’in yetiştirme yurdunda kendisine zulmeden Bayan Man’dan ayrılacakken, onu
kırmamak ve etrafındaki insanların gözünde Bayan Man’ı küçük düşürmemek adına üzülüyormuş
gibi rol yapması ve ardından ağlaması gibi Türk çocuk edebiyatında da idealize edilen karakterlere
rastlamak mümkündür (Yılmaz, 2014: 728). Bu amaçla Elif Şafak’ın Sakız Sardunya
(2014) isimli eseri çalışma konusu edilmiştir.
2. Yöntem
2.1. Araştırmanın deseni:
Çalışma doküman analizi deseniyle kurgulanmıştır. Merriam’ın (2013: 131) ifade ettiği
gibi dokümanlar, becerikli ve hayal dünyası geniş olan bir araştırmacı için hazır bilgi kaynağıdır.
Bu nitel araştırma deseni, diğer araştırma metotlarına göre daha az zaman alması, daha az
maliyetli olması ve detaylı incelemelere fırsat vermesi yönüyle işlevseldir (Bowen, 2009: 27).
144 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu