II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Malumdur ki, toplumumuzda milli hislerin oynaması, milli düşüncenin, devlet bilincinin
yükselişi, yüksek seviyeye çıkması çocuk edebiyatının da gelişmesine kendi katkısını
göstermişdir.
Bilindiği gibi, Azerbaycan çocuk edebiyatı uzun bir tarihsel dönemde şiirin üstünlüğü
ortamında gelişmiştir. Çocuk nesri gereğince populer olmamış, hep şiirden geri kalmıştır.
Tesadüfi değildir ki, çocuk edebiyatı sorunlarına ilişkin son elli yılda yapılan tüm konferans ve
toplantılarda çocuk edebiyatına tutum hiç de kesin olmamıştır.
90'lı yıllardan başlayarak Azerbaycan çocuk şiirinde en çok işlenen aşağıdaki konular
dikkati çekmektedir: vatan ve vatanseverlik konuları; doğa ve çocuk zevkinin gelişmesine
hizmet edem konular; manevi-ahlaki değerler ve eğitici konular. Çocuk edebiyatında
vatanseverlik eğitimi en önemli rol oynaması ve bu alanda kalem sahiplerinin olanakları daha
geniştir. İşte bu açıdan da, bu konu güncelliğini kaybetmemiştir.
90'lı yıllarda Azerbaycan çocuk edebiyatında fikri-estetik tarafları, yönleri ile ortaya
çıkan Vatan ve vatanseverlik konusu ilgi çekiyor. Bu esasen, 90'lı yıllarda ülkenin sosyo-politik
hayatında, toplumun yenilenmesinde kendini gösteren ulusal hareketle ilgilidir. "Vatan ve
vatanseverlik" konusu ister istemez Azerbaycan ideolojisinin temel ilkeleri ile ilgilidir. Bu
nedenle, bu ideolojinin bugünkü realiteyle ilgili olumlu özelliğinin yanı sıra, bazı sorunları da
"Vatan ve vatanseverlik" konusunda hem doğrudan, hem de dolaylı olarak ifade edilir.
Çağdaş Azerbaycan çocuk edebiyatında "Vatan ve vatanseverlik" konusu Halil Rza Ulutürk
Teymur Elçin, Xanımana Alibeyli, İlyas Tapdık, Hikmet Ziya, Mestan Aliyev (Güner), Tevfik
Mütellibov, Fikret Sadık, Mehmet Aslan, Mehmet Namaz, R.Yusifoğlunun şiirlerinde kendi
sanatsal çözümünü bulmuştur.
Örneğin, kendi yaratıcılığı ve niteliği itibarı ile politik-ideolojik meselelerden, esasen, kenar
duran, yaratıcılığında zengin folklor motifleri ve halk ifade tarzından geniş kullanan İlyas
Tapdığın "Azerbaycan" şiiri bu açıdan tipiktir:
Yayılıbdır eldən-elə
Xoş xəbərin, Azərbaycan!
Fərəhlidir hər axşamın,
Hər səhərin, Azərbaycan!
Hər bucağın bar-bəhrədir,
Elin-oban bəxtəvərdir,
Şirinlikdə qənd-şəkərdir
Üzümlərin, Azərbaycan!
Tərlanının qəlbi tərlan,
Sərdarının işi-dastan,
Qoy var olsun hər bir zaman
Xoş günlərin, Azərbaycan! (1, 54)
Görüldüğü gibi, burada sohbet eski, zengin kültüre sahip bağımsız Azerbaycandan
gidiyor.
Azerbaycan Çocuk kitaplarının tarihinde doğa konusu konusu yeterince eski, geniş ifade
olanaklarına sahiptir. Öyle ki, Azerbaycan çocuk şiiri doğa tasvirleri ile zengindir. Mirvarid
Dilbazi, Ahmet Cemil, Tevfik Mahmud, Zeynal Cabbarzadə, Xanımana Alibeyli, Mehmet
Namaz ve diğerleri çocuk şiirine güzel doğa tasvirleri getirmişlerdir. Hiç kuşkusuz, doğa
konusunun Azerbaycan çocuk edebiyatında bu tür geniş konuma sahip olması Azerbaycan
doğasının kendisinin relyefcə güzelliği, harmonik düzeni, eşsiz zenginliği ile ilgilidir. Edebiyat
tarihinde öyle konular vardır ki, bütün asrlar boyu sanat eserlerine ölümsüzlük ve evrensen
kalite veriyor. Şiirde doğa konusu böyle özellik taşıyor. Doğayı "insanın manevi istinadgahı,
hep yöneldiği mekân, doğa konulu şiiri ise "hümanizmin ve vatandaşlığına tezahür ettiği ve
belirtildiği sözler olarak karakterize edenler muhakkak ki, tamamen doğru buluyorlar. Doğa
konusu çocuk şiirinin ruhuna hopduqda ise bu tür özellik daha büyük dolgunluk kazanır. Çünkü,
208 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu