II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

şisini de yerinden eder. Mustafa Ruhi Şirin’e göre, “üretilmiş değerleri tüketen toplumlarda
kimlik sorunu olan yeni bir çocukluk oluşmaktadır. Yeni çocukluğun kimlik sorunu bütün dünya
çocuklarını kapsamaktadır ve bu sürecin çocuk edebiyatıyla ilişkisi henüz kurulamamıştır”
(Şirin 2007: 49). Bu açıdan duruma bakıldığında çocuk muhayyilesinde sosyal gerçekliği inşa
etmek için ‘rafine bir çocuk’ edebiyatına ihtiyaç duyulduğu gibi çocukluğa atfedilen yeni anlamlarla
birlikte teknolojik gelişmelerin de dikkate alınması gerekir. Modern çağların hâkim
değerleri özellikle medya ve internet kültürü ile duyurulur ve sosyal toplum da yerini sanal ağ
toplumuna bırakmaya başlar. Bu noktada çocuk edebiyatının derdi, “hangi çocuk” sorusuyla
başlar. Zira yetişkin tahayyülle beslenen çocukluk, yetersiz ve çorak kalır. Değişen kültürel
kodlarla birlikte çocukluğun asli beslenme kaynaklarının farklılaşmaya başlaması ise yetişkinlerin
eylemleriyle doğrudan ilişkili olduğu için çocuk edebiyatının sosyolojiyle kuracağı bağ da
bu çerçevede ele alınmalıdır. (Kanter 2014: 572)
Çocukların da toplumsal yapının ana damarlarından birini oluşturduğu gerçekliğini önceleyen
çocuk sosyolojisindeki gelişmeler, çocuk edebiyatı yazarlarının yeni bakış açıları üretebilmelerini
mümkün kılar. Ancak çocuk edebiyatının kapsamına dâhil edilen ürünlerin, hem
psikolojik açıdan hem de sosyolojik gerçekliklerle şekillenen bulgular açısından yeni çocukluğun
ilgi alanlarına ilişkin bir kurgu içinde yapılandırılması gerekir. “Çocuksu bakış”ın ve “çocuksu
duyarlığın” yansıtıldığı eserlerin sosyolojik zemininin “çocuk dürbünü ile dünyaya açılabilen”
(Şirin 2007: 36) bir yönelimle kurgulanmaları da önem arz eder. Yeni çocukluğun ihtiyaçlarının
ve sosyal dokunma eşiklerinin değişmesiyle, yaşadığı toplumun değerler bütününe
yabancılaşan çocuk öznenin edebiyatla kuracağı bağın da hem “yeni çocukluk”u yok saymayan
hem de edebî ve estetik özellikleri göz ardı etmeyen sağlam temeller üzerine inşa edilmesi gerekmektedir.
SONUÇ
Modernizmle birlikte çocukların yaşam alanları da farklılaşmış, yetişkinler ve çocuklar
arasındaki toplumsal sınırlar ortadan kalkmaya başlamıştır. Bu noktada, iletişim teknolojisindeki
ve medya kültüründeki gelişmelerle çocukların, yetişkinlerin dünyasını doğrudan tanımaları
hatta bu dünyanın içine aktif olarak dâhil olmaları, çocuklar için üretilen edebî ürünlerin kenarda
kalmasına yol açtığı gibi çocuk öznelerin okuma uğraşı yerine görsel medyayı tercih etmelerine
neden olmuştur. Bu bağlamda çocukların edebiyatla/okumayla bağlarının kopmaya başladığı
ve rol modellerinin değiştiği de söylenebilir. ‘Okuru çocuk olan bir edebiyat’ın kendini
yenilemesi, günceli takip etmesi ve modern ve postmodern zamanların sosyolojik bulgularından
istifade etmesi, söz konusu alanın sınırlarını genişleteceği gibi çocuk öznelerin kendi ruh evrenlerine
uygun yaşamsal kodlarla karşılaşmalarını da mümkün kılar.
Elektronik ortamın ve medya teknolojilerinin ortaya çıkardığı yeni çocukluk, değerleri
yerinden etmekte ve evrenselliği öncelemektedir. Böyle bir öncelik, dünya ölçeğindeki çocukların
sosyal, kültürel ve zihinsel referanslarının kaygan bir zemine taşınmasına yol açmaktadır.
Sosyal ve zihni referansları değiş(tiril)en çocukların kendi kültürlerine yabancılaşmalarının
önüne geçilmesi için çocuk edebiyatı ürünlerinin pedagojik yönünün millî olanı da kapsaması
gerektiği söylenebilir. Ancak pedagojik yön de güdümlü bir anlayışı empoze etme anlayışını
içermemelidir. Bununla birlikte yeni çocukluğun gerçekliklerinin kavranması ve bu gerçekliğin
de estetik bir örüntüyle ifade edilmesi, çocuk edebiyatının daralan sınırlarını genişletebilir ve
yeni edebî koridorlar açmasına imkân sunabilir. Zira günümüz çocuklarının hem sözlü kültür
ürünlerine hem de çocuk edebiyatının yazılı eserlerine mesafesinin giderek belirginleştiği görülmektedir.
Çocuk edebiyatı yazarlarının ‘çocuğa göre’liği ıskalamamaları ve çocuk sosyolojisinin
teorik zeminini göz ardı etmemeleri, çocuk ve edebiyat arasındaki uzaklaşmayı ortadan
kaldırabilir. Ancak şunu da vurgulamak gerekir ki; çocuk edebiyatı da bir edebî eserin ölçütlerini
bünyesinde barındırmalı ve estetik unsurları yok saymamalıdır.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 19