II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

ğirmenci ile Oğlu” başlıklı bir fıkra bulunmaktadır ki bu da zaman içinde Nasreddin Hoca fıkrası
olarak aktarılmıştır. Kırk birinci sayıda duyurulan ve elli sekizinci sayıya kadar süren “Faideler
ve Eğlenceler” yazı dizisinde fıkralar, güldürü unsuru yoğun olan metinler ve oyuncak yapımı
gibi eğlence unsurlarına yer verilmektedir.
2.1.5. Oyun ve Elişleri:
Çocuklara yöneliktir denebilecek başlıklardan bir diğeri oyun ve elişleri konusudur. Müsabakalarda
sorulan oldukça komplike soruların yanı sıra herkesin yanıtlayabileceği kolaylıkta
sorular bulunmaktadır. “Millî oyun ve oyuncaklarımız nelerdir” içerikli bir sorunun yanıtı şöyledir:
Elim elim ebenin, esir almaca, adım artırma, uzun eşek, ayine-i devran, el üstünde kimin eli
var, elim sende kaldı, anam boyu, ebeme pilav pişirdim, ip atlama, üç taş, uçurtma, el bende,
aşırtma, alay çekmek, ebe barik, aşık, sevcek, anan seni nerde doğurdu, açıl kilidim açıl, oluklardan
balık kaçtı, ortaoyunu, altı okka, apar cabbar, aramızda kaz var, aldatma, oldu bitti, birdirbir,
bağçe, beş taş, bebek, babi babi, bilmece, paça pişti, püsküllü bela, tilki ile tavuk, tahterevalli, tek
mi çift mi, tenten ne istersin benden, cirit, ceviz, çelik çomak, çatal matal kaç çatal, çember çevirme,
çavuş bindi, çekirdek çömlek oyunu, çuval oyunu, çimdik çimdik makarna, çaylak yavrunu kaparım,
hamam kızdı, hasır atlama, hokkabaz, hırsız polis, dilsiz, değnekle at, dokuz taş, domuzcuk
dön dön baba, zeybek, seke seke ben geldim, saklambaç, su yolu, tura, topaç, top, toprak, zıpzıp,
askerlik, alicengiz, guguç, fincan yüzük, fındık, folluklardan tavuk kaçtı, koşu yarışı, kaydırak, kovalamaca
kurt kuzu, Konyalı, kırdım kırdım, kukla, kartopu, kızak kaymak, kaydırak, karagöz, kılıç
kalkan, karga tulumba, güreş, köşe kapmaca, kim vurdu, Güvercin taklağı, lades, muharebe, Maine,
mum dibi, misafirlik, mum işi, varan bir, vak vak, vay benim köse sakalım, yağ satarım bal satarım,
yazı mı tuğra mı, yağlı direk, yüzük kimde… Millî oyuncaklarımız: ok, aşık kemiği, uçurtma,
bal mumu ördek, cirit, çelik çomak, çenber, dürlüce (ağaç dalından düdük), davul, def, zurna,
sapan, topaç, tabanca, zıpzıp, kalkan, koniç, kırbaç, kızak, kargı, kaval, kemend, gürz, mızrak
Eyüp oyuncaklarından: Beşik, kursaklı düdük, hacıyatmaz, kocakarı zırıltısı, ayineli desti, çocuk
arabası (Talebe Defteri, S. 7: 111)
Çocuklar için el becerilerini, hayal güçlerini geliştirmeye yönelik ve kullanılabilecek eşyaların
nasıl yapılacağı ilk sayılarda verilmiştir. Ağaç dallarından iskemle ve çerçeve, eski kaşıktan
süzgeç yapımı, kenarsuyu yapımı, kalem kutusu planı Talebe Defteri’nde okurlarla buluşmuştur.
Bir süre aradan sonra yirmi üçüncü sayıda “Oyuncak Tayyare İmali” başlığıyla bir
model uçak planı verildikten sonra yirmi altıncı sayıda oyuncak sinematograf planı ile bu yazılar
sona erdirilmiştir.
Küçük dostlarım: Size (Hikmet-i Tabiiyye) esasına müstenid gayet sade ve yapılması
kolay bir eğlence tarif edeceğim. Bunun için masraf etmenize hiç de lüzum yoktur. Siyah
renkte bir parça kâğıt, ufak bir mukavva, bir cetvel tahtası, bir toplu iğne lazım. Hepsini
de evinizde bulursunuz. Şüphesiz bir çakı veya makasla bir aynanız da vardır. (…) (Talebe
Defteri, S. 26: 429)
“Gözlüklü Baba’nın Marifetleri” yazı dizisinde mikroskop ve teleskop yapımı gibi tarifler
etkinlikler bulunsa da planlardan daha farklı ve tehlikeli deneylere de (ağıza ateş alma, kurşun
çanağına el sokma vb.) rastlamak mümkündür.
2.2. Gençlere Hitap Eden Metinler
Talebe Defteri, ilk sayılarda çocuklara yönelik metinlere ağırlık veren ancak daha sonra
bu yazıların azaldığı bir yayın olmuştur. Tarihle paralel bir incelemeye tabi tutulduğunda görülmektedir
ki savaş dönemlerinde millî bilinç oluşması için tarihi hikâyelere, kahramanlık
hikâyelerine, paramiliter derneklerin tanıtımı ve talimlerine ihtiyaç duyulmuştur.
İttihat ve Terakki’nin yan örgütleri sayılabilecek keşşaf dernekleri; beden eğitim, spor faaliyetleri
ve askerlik eğitiminin yaygınlaşmasını amaçlamaktadır. 12-17 yaş arası “Gürbüz Derneği”,
17 yaş ve üstü “Dinç Derneği” adıyla faaliyet gösteren bu dernekler için Enver Paşa,
Almanya’da uzun yıllar gençlik örgütleriyle uğraşmış olan Von Hoff’u Türkiye’ye çağırmış ve
miralay rütbesiyle Osmanlı Genç Dernekleri Müfettiş-i Umumîliği’ne getirmiştir. Kendisine
316 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu