II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

gelişmiş ve çocukluk fikri de kelebek etkisi gibi bu devrim sayılan değişimlerin öncülüğünde
dünya literatürüne girmiştir.
Çocukluğun tarihine baktığımızda, ilk çağlarda bugünkü manada bir çocukluktan bahsedilemez.
Eski Yunan’da çocukların aile ve toplum içindeki yeri ile ilgili çok detaylı bilgilere
ulaşmak mümkün olmasa da, onların “okul” düşüncesini icat ettiklerini söyleyebiliriz. Ancak bu
okul sistemi bugün anladığımız gibi değildir. Çocuklara uygulanan disiplin yöntemlerinin, onların
hırpalanmasına neden olması, çocukluk fikrinin doğuşunda soru işaretleri uyandırsa da, Eski
Yunan düşüncesinde gençlikte özellikle okullarda verilmeye çalışılan ahlak ve erdem öğretileri,
çocukluk fikrinin doğuşu için ilk adım sayılabilir.
Ortaçağ’da ise çocukluk fikrinin oluşamamasının nedenini Postman (1995:30), “okuryazarlığın,
eğitim düşüncesinin, ‘ayıp’ fikrinin yokluğuna ve önemsenmeyen çocuk ölümlerine”
bağlar. Daha çok resimlerden edinilen bilgiler ışığında, Ortaçağ’da sanatsal eserlerde çocukların
yüzleri yetişkin bir insan yüzü gibi resmedilmektedir. Tek fark ise küçük ölçekle çizilmiş olmalarıdır.
Aries’in (1962:34) ifadesine göre; “Ortaçağ sanatı 12. yüzyıl’a kadar çocukluk veya
bunu canlandıracak girişimden haberdar değildi. 13 yüzyılda çocukluğun modern kavramına
ilişkin biraz daha yakın; “melek, genç adam” gibi söylenen birkaç çeşide rastlanabilir.” 14. ve
15. yüzyılda 13. yüzyılda belirtilen tiplerinin daha geliştiği görülür. İyi bir gözlemci 11. yüzyılda
hiç olmayan çocukluk fikrini, Kutsal Çocuk teması içinde, 13. yüzyılda kolektif bilinç, doğurganlık,
ilerlemeye tanıklık, çocukluğun popülerliği gibi çeşitlilik ve kapsamlılık içinde gözlemleyebilir
(Aries, 1962:36).
Çocuğun dönemsel olarak gruplandırılması, Aydınlanma Dönemi’yle birlikte görülür.
Şöyle ki aile veya toplumdaki yavaş yavaş beliren işbölümüne göre çocukların da konumları
sınıflandırılmaya başlamıştır. Ancak yine bu dönemde çocuklar geri planda kalmış, yetişkinler
daha öne çıkmıştır. Tam manasıyla çocukların eğitimlerine önem verilmesi, sanayi devrimine
bağlı olarak, toplumsal ve ekonomik yapılarda meydana gelen değişiklikler sonucu eğitim ve
ahlak anlayışının da yeniden gözden geçirilmesine neden olmuştur.
“Çocukluk anlayışı” nın ortaya çıkışı, okuryazarlık ve okulların toplumsal hayatta yer
edindiği döneme denk gelir. Postman, bunu matbaanın icadına kadar götürür ve 16. ve 17. yüzyıllardan
sonra “çocukluğun varlığını doğal düzenin bir özelliği olarak benimsenmeye başladığını”
söyler (1995:53). Bütün bunlara şunu da ekler: Bebeklik, konuşma ediminin becerildiği
noktada sona eriyordu, çocukluk ise, okumanın öğrenilmesiyle başlıyordu( 1995:59).
Çocukluk fikrinin doğuşu her ne kadar gerçekleşmiş olsa da dünyanın değişen sosyoekonomik
yapısı elbette çocukları etkilemiştir. Özellikle 18. Yüzyılda sanayinin gelişmesi, çocukluk
anlayışını ve çocukların dünyasını alt üst etti desek abartmış olmayız. Zira endüstriyel
kentlerin gelişmesi işçilere gereksinim duyduğu kadar, ucuz işgücü olan çocukları da kendi
bünyesine katmıştır.
Çocukluğun başlangıcıyla modern yaşam anlayışının aynı tarihlerde doğduğunu söylemek
mümkündür. “Modern çocukluk paradigmasının, modern yetişkinlik paradigması da olduğunu
anımsamalıyız. Çocuğun ne olmasını istediğimizi söylediğimizde, kendimizin ne olduğunu söyleriz”
(Postman, 1995:85). Belki de bu düşünce doğrultusunda modern yaşam sonucu büyümeye
başlayan orta sınıf, özellikle İngiltere’de paralarını daha geniş ev satın alıp daha iyi imkânları
ailelerine sunarak ve çocuklarına paralı okullarda eğitim aldırarak, bugünkü anlamda kalitesi
parasına bağlı okulların giderek artmasına neden olmuştur.
“1850 ile 1950 arası dönem, çocukluğun doruğuna ulaştığı bir dönemdir. ABD’de bu yıllar
esnasında tüm çocukları fabrika dışına çıkarıp okula çekebilmek, kendi giyim, eşya, edebiyat,
oyun ve sosyal dünyalarına yöneltebilmek için başarılı çalışmaların gerçekleştirmiş olması”
(Postman, 1995: 89) bakımından önemlidir.
Çocukluk fikrinin ortaya çıkışıyla birlikte çocuklar bugün, tarihsel süreç içerisinde bir takım
değişimlerle, el üstünde tutuldukları, deyim yerindeyse kıymetlerinin daha çok bilindiği ve
hatta gelecek için bir yatırım aracı olarak görülmeye başlanan bir dönem yaşamaktadırlar. Ortaçağ’da
“çocukluğun yokluğu”, Rönesans’la her yeni düşünce gibi çocukluk fikrinin ortaya çıkı-
578 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu