II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

GİRİŞ
Hızla gelişen bilim ve teknoloji çağında yaşadığımız şu günlerde herkesin kazanması
gereken en önemli alışkanlıklardan biri okuma alışkanlığıdır. Okuma alışkanlığı, bireyde başlayan
ve toplumun gelişmişlik kriterleri arasında sayılan en önemli unsurlardan biri olarak sayılır.
Eğitim sistemin içerisinde en yüksek ve en son basamağını oluşturan üniversitede eğitim almakta
olan öğrencilerin okuma alışkanlıklarının en yüksek seviyede olması beklenen bir durumdur.
Uzmanlar, okuma alışkanlığı ile ekonomik gelişme, güç, suç, okuldan ayrılma, işinde başarılı
olma arasında çeşitli ilişkilerin varlığından söz etmektedirler. “Okuma alışkanlığı” kişinin bir
gereksinim olarak algılaması sonucu okuma eylemini, yaşam boyu sürekli ve düzenli biçimde
gerçekleştirmesidir. Okuma alışkanlığı, okumanın bir anlamda otomatikleşmiş bir davranışa
dönüştürülmesi olarak tanımlanabilmektedir. Okumanın alışkanlık haline gelmesinde rol oynayan
birçok etken bulunmaktadır. Okumayı bir beceri haline getirmek okulun birinci ve en temel
görevidir. Böylece öğrencilerin düşünen, anlayan, eleştiren, tartışan, ön bilgileriyle okudukları
arasında ilişkiler kuran ve yeni anlamlara ulaşan okuyucular amaçlanmaktadır.
Çocuk edebiyatının önemini açıklamış olursak, bu edebiyat çocuğu ruhsal ve zihinsel
yönden geleceğe hazırlamalıdır. İçinde yaşadığı toplumun ortak değerlerine saygılı ve onları
gözeten; inançlı ama bilimsel düşünce sistemlerine açık; kendine mensubu bulunduğu topluma
yabancılaşmadan tüm insanlığın hizmetine hazır; sevgiyi, saygıyı ve adaleti baş tacı eden, özgüveni
tam bir kimlikte yetiştirilmesine hizmet etmelidir. Çocuk edebiyatı kavramından, çocuklara
yönelik olarak ortaya konulan edebiyatı anlıyoruz. Aslında bu konunun temel taşı çocuktur.
Bugün ne çocuk edebiyatı kavramı ne de çocuk tanımı hala tam olarak netleşmiş değildir. Çocuk
tanımlarını açıklamaya başlarken hemen akla birinci soru olarak, çocuk kimdir? Sorusu
gelmektedir. Çocuk edebiyatı kavramının iki temel belirleyeni vardır. Birisi “çocuk”, diğeri ise
“edebiyat”tır.
Çocuk, genellikle hayali, abartılı, gerçek üstü bir dünyadan hoşlanır. Ancak bunları somutlaştırırsanız
anlar ve zevk duyar. Bu yüzden anlatıcı; hayalin içinde hayatın bir gerçeğini,
abartılı duygu hallerinin içinde barışçı, mütevazı, uzlaşmacı ve iyiliksel ver tutumu, gerçek üstü
olayların kıvrımları arasında, gerçek hayat sahneleri karşısında uyanık ve dirençli kalmanın
bilincini, erdemini öne çıkarmalıdır. Ayrıca çocukların dünyaya umutla ve gerçekçi bir gözle
bakabilmelerini sağlayan, sosyal ve doğal çevre değerlerini önemsemeyi sağlar. Eğer, bu iki
belirleyeni kendi içlerinde çözümleyebilirsek, çocuğun ve çocuk edebiyatının ne olduğunu,
özelliklerini ve neden var olması gerektiğini daha iyi yorumlamış oluruz. Çocuk duyarlılığını
edebî bir biçimde yansıtan, onların kişisel, ruhsal özelliklerini, kelime hazinesini göz önünde
bulunduran bir edebiyattır. Çocukların ilgilerine, ihtiyaçlarına, okuma tercihlerine hitap eden ve
çocukları temel dinleyici kitlesi olarak cezbeden alan edebiyattır. Çocuk edebiyatını genel edebiyattan
ayıran temel belirleyici de dil ve anlatımdır. İşlenen konunun, çocuğun ve gencin dünyasıyla
ilgili olması da çocuk edebiyatının, özelliklerindendir. Çocuk okuduğu kitapta merak,
ilgi, beklenti ve hayallerine kavuştuğu oranda onu kendisine mal eder, onunla özdeşleşir.
Çocuk Edebiyatı, “15 yaş altı çocuklar için konuları, karakterleri ve kullanılan dil özelleştirilerek
hazırlanan edebi eserlerin oluşturduğu edebiyat koludur. Anton Çehov gibi edebiyat
dünyasının önemli bazı isimleri bu kavramın bir edebiyat türü olarak ele alınamayacağını, yalnızca
“doz” olarak edebî vurgunun hafifletilerek sunulduğunun altını çizmektedirler.” (Bujarovska,
2001: 13)
Makedonya’da Türk Çocuk Edebiyatının Gelişimi
Beş yüzyıllık hakimiyeti süresi içinde bulunan topraklarda, oralarını hiçbir zaman terk
etmeyecekmişçesine büyük yatırımlar yapan Osmanlı Devleti'nin, Balkan Savaşları sonucunda
Balkanlar'dan el çekmek durumunda kalması, artık son yıllarını yaşamakta olan imparatorluğun
sınırları dışında kalan Türkler için her alanda yaşanan tam anlamıyla bir hezimetti. Tabii
ki bu son derece ağır hezimetin acı ve eziciliğini, diğer Balkan ülkelerindeki Türkler gibi, hayatlarını
Makedonya'da devam ettirmektedirler.
Makedonya Türk edebiyatının gelişmesi XV yüzyılın sonlarından itibaren izleyebiliriz.
Beşyüz elli yıl süren Osmanlı idaresinde, Türklerin bu bölgelerde çok renkli bir sanat ve çok
490 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu