II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

MASALLARI ANLAMADA YÖNTEM
Pınar ÜNLÜER *
ÖZET
Masallar, geçmişi bilinemeyen uzun bir yoldan bugünlere uzanan en önemli miraslarımızdan birisidir.
Masallar taşıdıkları değerler açısından hem yereldir; milli ve kültürel zenginliklerimizin taşıyıcısıdır,
hem de evrenseldir; kültürler üstü olan değerleri insanlığa aktarırlar.
Masalların önemi ilk okunduğunda anlaşılabilen direk mesajlarından başlayarak, katman katman
açılan anlam derinliklerine indikçe daha ziyade anlaşılmaktadır. Bu kıymetli eserlerin anlam derinliğini
incelemek için akademik düzlemde kullanılan farklı yöntemler vardır. Bunların başat olanları Propp’un
ortaya koyduğu Yapısalcı yöntem, psikanalizmin yöntemlerinden hareket eden ve Jungh’un Arketipler
kuramına dayanan Derinlikçi Analiz yöntemidir. Bu yöntemlerde kullanılan kavramlar evrensel kodlar
üzerinden hareket ederek masalları incelemektedir. Fakat kökleri araştırmacılar tarafından “doğu”ya
dayandırılan masalların, sadece “batı” litaretürüyle anlaşılma çabası kıymetli fakat takviyeye muhtaçtır.
Çalışmada masalları inceleme yöntemleri karşılaştırılacak ve alternatif yöntem arayışları ortaya
koyulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Masal, Halk Edebiyatı, Masalın Yorumlanması
GİRİŞ
Masal denilince akla hemen çocuklar gelir. Masalın çocukların dünyasında edindiği yer,
bunun böyle algılanmasına sebep olmaktadır. Masala, -hatta çocuk edebiyatına-, eksik bir edebi
tür gözüyle bakan bazı yetişkinler ve gençler, masalı çocukları kandırmak ve onları bazı konularda
ikna edebilmek için uydurulmuş gerçek dışı, didaktik metinler olarak görürler. Bu fikrin
sebebi ise ya masal dinleyerek büyümemiş olmalarındandır ya da eğitim sürecimizin bizi sürüklediği
mecralardan. Halbuki masalın hakikatte ne olduğunu ve niçin değerli olduğunu eğer anlatabilirsek,
bunun yanlış bir algı olduğu fark edilebilecektir.
Öyleyse masal nedir ve masalı değerli kılan şeyler nelerdir?
Öncelikle “yapma masal/sanat masalı”ndan, asıl masal da denilen “anonim masal”ı ayırmak
lazım. İlki belli bir yazar tarafından kaleme alınmış, çocuklara hitap etmek amacıyla yazılmış,
içinde tabiatüstü unsurlar bulunduran eserlerdir. Yani bir roman, bir hikaye gibi yazılı
edebiyatın bir ürünüdür. Edebi değeri ölçüsünde kıymetlidir. İlki ise belirttiğimiz gibi anonimdir.
Sözlü edebiyatın bir ürünü olarak dilden dile aktarılarak bugünlere gelmiş bir anlatımdır. Ne
zaman, nerde, kimin söylediği bilinemez; topluma mâl olmuştur. Her yörede farklı bir biçimde
anlatılır bazen. O yörenin kimliğine göre, anlatana, anlatılana göre yeni isimler, yeni fikirler
kazanır. Fakat masal aynı kalır. Ülkemizin farklı yerlerinde farklı insanlar aynı masalı anlatırlar.
Hiç karşılaşılmamıştır; sosyal iletişim ağlarında da masal paylaşılmamıştır. Nasıl aşmıştır o
masal, o kadar mesafeyi, bilinemez. Üstelik bu durum yalnız bir ülke içinde de değildir. Farklı
dillerin, farklı milletlerin masalları bazen birbiriyle aynıdır.
*
Eğitimci, Yazar.
II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 451