II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

Leyle) kimi metinleri çocuklara anlatmak/okutmak son derece zor, hatta imkânsızdır. Ortaçağ
Avrupa’sında da durum farklı değildir. Söz konusu masallar, özellikle cinsel bakımdan son derece
özgür metinlerdir.
Bin Bir Gece Masalları’nın ortaya çıkış nedeni kadının ihanetine bağlanır. Vezir kızı Şehrazat
belleğine kaydettiği binlerce masalı önce kendi canını, ötesinde de ülkedeki bütün genç
kızların canını kurtarmak için anlatır.
Dikkat edilirse masalların asıl muhatabı hükümdar Şehriyar’dır. Yanlarında Şehrazat’ın
küçük kardeşi Dünyazad bulunsa da, o işlevi sınırlı, sadece masalın anlatılmasını istemek üzere
kurgulanmış dekoratif bir kahramandır. Masal anlatma eylemi onun isteği üzerine başlar. Masallar
ona anlatılıyormuş gibi yapılıp aslında Şehriyar’a anlatılır. Bu tam bir “Kızım sana söylüyorum,
gelinim sen anla!” taktiğidir. Zira Şehrazad’ın anlattığı masallardan etkilenmesi ve bu etkilenme
sonucunda evlendiği kızın boynunu vurdurmaktan vazgeçmesi beklenen kişi Şehriyar’dır;
yani bir yetişkindir.
Şehriyar, Şehrazat’la evleninceye kadar, evlendiği bütün kızların ertesi sabah boynunu
vurdurmuştur. Çünkü kadınlardan nefret etmektedir. Kadınların her an ihanet edebilecek varlıklar
olduğunu düşünmektedir. Bu ön yargıyı oluşturan sebep, hem kendi başından hem de kardeşi
Şahzaman’ın başından geçmiş kötü bir tecrübedir.
Kısaca hatırlamak gerekirse, Şehriyar ve kardeşi Şahzaman Acem Semerkand’ında iki ayrı
ülkede yaşayan ve halklarını adaletle yöneten iki hükümdar kardeştir.
Büyük kardeş Şehriyar, kardeşi Şahzaman’ı özler ve görmek için onun ülkesine gider.
Kardeşini kendi ülkesine davet eder. Birlikte yola çıkarlar. Dinlenmek için konakladıkları yerde
Şahzaman, sarayında ağabeyine vermek üzere hazırladığı hediyeyi unuttuğunu hatırlar ve geri
döner. Sarayına vardığında eşini zenci bir köleyle aynı yatakta bulur.
İhanete uğramış olmanın öfkesiyle ikisini de öldürür. Ağabeyinin şehrine varır.
Şahzaman üzgündür. Ağabeyi onun kederini ülkesinden ayrılmasına ve saltanatından
uzak kalmasına bağlar, ancak kardeşinin gün geçtikçe yeme içmeden kesilmesi karşısında kayıtsız
kalamaz.
Bir gün kardeşine birlikte sürek avına çıkmayı teklif eder, ancak Şahzaman’dan olumsuz
cevap alınca, ava yalnız gider.
Sarayda kalan Şahzaman pencereden bahçeye bakarken ağabeyinin eşinin de bir zenciyle
Şehriyar’ı aldattığını görür. Olayı ağabeyine anlatır. Şehriyar bir sondaki gün kendi gözleriyle
tanık olduğu ihaneti cezalandırır ve eşinin boynunu vurdurur.
İki kardeşte de kadına asla güvenilmez önyargısı hâkim olur. Bu önyargı, beraberinde kadından
intikam alma düşüncesini getirir.
Şehriyar, o günden itibaren her gece bir genç kızla gerdeğe gider, sabah olunca kızın
boynunu vurdurur. Üç yıl böyle devam eder. Vezirin iki kızı Şehrazat ve Dünyazad dışında ülkede
genç kız kalmaz. Şehrazat, babasından kendisini Şehriyar’la evlendirmesini ister. Evlenince
yanında kardeşi Dünyazad’ı da götürür. Dünyazad’ın görevi ablasından masal anlatmasını
isteyerek süreci başlatmaktır. Masalların asıl muhatabı Şehriyar’dır. Çünkü masala tepki verecek,
masaldan etkilenecek olan odur.
Şehrazad’ın anlattığı masal gün ışırken bitmeyip devamı akşama bırakılınca Şehriyar masalın
devamını dinleyebilmek için Şehrazad’ın ölümünü erteler. Bu, bin bir gece devam eder.
Nihayet Şehriyar yaklaşık üç yıl boyu masal dinlediği Şehrazad’ı öldürmekten vazgeçer. Böylece
yalnız Şehrazat değil, ülkenin bütün genç kızları kurtulmuş olur.
Hikâyelerin çocuklara anlatılmasındaki/okutulmasındaki zorluk, çerçeve hikâyenin mantığını
kavrayamamakla sınırlı değildir. Şehrazat’ın bu çerçeve hikâyeye bağlı olarak anlattığı
kimi masallarda kadını arzu aracı bir nesne olarak gören, bekâret avcısı, şehvet düşkünü kahramanlar
geçitresmi yaparlar. Öncelikle masalların kendisine anlatıldığı Şehriyar, evlendiği kızla-
22 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu