II ULUSLARARASI ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI SEMPOZYUMU

eseri çocuklara da tavsiye etmiştir. Bu nedenle onun devrimci edebiyat tercihi ve böylesine sert
ve hicivli bir üslubu tercih etmesi, söyleminin önemini vurgulamak içindir. Daha sade bir ifadeyle
tartışma ve diyaloğu geliştiren bir tartışma konusunu ortaya atmayı hedefliyor.
Tanım konusunda ilk eksene eklediğimiz üç eksen olgusunun yeni bir şey olmadığı, pratikte
çocuk edebiyatı metinlerinde ve özünde böyle bir gerçekliğin zaten var olduğu yönünde
eleştirileriniz olabilir. Evet, muhtemelen bu üç eksen de farkında olmadan veya bilerek işin
ehlinin zihninde vardır. Ancak birincisi ilk eksen kadar itibar ve öneme haiz değiller ve bu eksenlere
gerekli ehemmiyet gösterilmemiş ve yatırım yapılmamıştır. İkincisi kuramsal ve teorik
alanda böyle bir tespit söz konusu değil veya bu duruma çok az değinilmiştir.
Çocuk edebiyatının tanımında bir genişletme yapmanın gerekliliğinden biri de dönemin
şartlarının değişmesidir. Çocuklar değiştirler ve kendilerinden önceki nesillerle kıyaslandığında
zihinsel olarak eski yaşıtlarından daha ilerdeler. Dönemin şartları da tamamen değişti. Kitle
iletişim araçları nitelik açısından ilerledi, nicelik açısında da çeşitlendi ve çoğaldı. Ayın şekilde
çocuklar artık kitle iletişim araçlarına çok daha kolay uluşabiliyor. Onlar isteyerek veya istemeyerek
büyüklerin meseleleriyle eskisinden daha fazla boğuşuyorlar, daha çok eleştiriyorlar ve bu
alanda daha çok okumalar yapıyorlar. Ki geçmişte bu durum bu şiddette ve bu hacimde değildi.
Bu durumda kendi kendimizi şunu soralım. Bizim de teorik estetiğimizi değiştirmemiz ve büyüklerin
kaleme aldığı eserlerden çocukların anlam ve ilgi dünyalarına uygun olanları araştırıp
bulmamız daha iyi olmaz mı? Burada uygun eserlerden kasıt, hiç kimsenin çocuk yazarı olarak
görmediği ve kendilerinin de kendilerini öyle tanımlamadıkları yazarların çocuklar için uygun
olan eserleridir. Yayıncılar tarafından yayımlanan ve kimsenin onları çocuk kitapları yayıncıları
olarak görmediği (hatta kendilerinin bile öyle görmediği) yayınlar. Şekilsel olarak (tür, karakter
boyutu, sayfa düzeni, resimlendirme vs) çocuk kitapları piyasasındaki eserlerle benzerlik taşımayan
metinler.
Şunu demek hakkımız olsa gerek. Çocuk edebiyatı eleştirmenleri, sadece çocuk kitapları
yayımlayan yayın evlerinin markalaşmış ve çocuksu isimler taşıyan eserlerini inceliyorlar. Çocukların
yaşamına veya en azından daha çok kitap okuyan ve daha kültürlü çocukların kitap
yoksunluklarını giderebilecek ve onlara yeni bir bakış açısı kazandıracak yığınla eserleri incelemiyorlar.
Ki bu tür eserlerin tek suçu; önceden büyükler tarafından çocuklar için yazılmamış
olması ve çocuk kitapçıları tarafından yayımlanmamış olması!
Bu düşüncemize şöyle bir cevap gelmesi muhtemel. Böyle bir şey yetişkinler tarafından
zaten yapıldı. Örneği de İran ve dünya klasiklerinden çocuklar için seçilen, yeniden yazılan
veya yeniden üretilen yığınla eser. Evet, doğrudur. Ancak klasik ve eski edebiyata olan bu yaklaşımın
temelinde çocukların ahlaki açıdan eğitim – öğretimi için kaygılanan o yetişkince muhafazakar
tutumlar söz konusudur. Bizim ise sözünü ettiğimiz mesele şudur. Acaba bizler bu eğitsel
kaygıları da koruyarak (ki bunun da niteliği ve niceliği tartışılmalı) yetişkin edebiyatı olarak
isimlendirilen yarı klasik veya bütünüyle modern eserlere de yönelemez miyiz? Yani bu eserlerin
içinde de eğitsel kaygılarımızı da karşılayacak ve çocukların anlama düzeyine, zevkine ve
kapasitesine uygun örnekleri tespit edemez miyiz?
Uygulamaya Dair Yeni Bakış Açısı
Buraya kadar söz konusu olan şey, çocuk edebiyatının tanımına dair yeni bir bakış açısıyla
alakalıydı. Ancak öyle anlaşılıyor ki bu yeni bakış açısı uygulamayı da kapsamaktadır.
Biz büyüklerin, çocuk edebiyatı için vakti ayırmayı bir tür fedakarlık, feragat, ve hatta
çocuklara bir tür lütuf ve büyüklük olarak algılamamızın sebebi; muhtemelen şu yanlış ve eski
tasavvurdur. Bu edebiyat türünü üretme zahmetini büyükler çekiyor, tüketiciler ise sadece çocuklardır!
Biz bu yanlış düşüncenin baştan sona değişmesi gerektiğini düşünüyoruz. Biz büyükler
çocuklardan daha fazla çocuk edebiyatına ihtiyacımız olduğunu söyleyemesek de en azından
büyüklerin de bu edebiyat türünün muhatapları olduğunu söyleyebiliriz. Bu muhataplığı birkaç
eksende tespit etmek mümkün:
12 II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu